امیرعباس کلهر
از کنترل نوع پوشش و آرایش تا کنترل بدن و سلامت: این خلاصه رفتار جمهوری اسلامی با زنان ایرانی در طول چهل و پنج سال گذشته بوده است. آنها نه تنها در فضای عمومی و زندگی روزمره خود، زیر بار سرکوب و خشونت ماموران امنیتی جمهوری هستند، بلکه در فضای زندگی خصوصی هم جمهوری اسلامی دست از سر آنها بر نمی‌دارد و هر طور که می‌شود، سعی در کنترل و ایجاد محدودیت برای آنها به روش‌های مختلف دارد.
به تازگی ۱۶ سازمان حقوق بشری از سازمان‌های بین‌المللی خواسته‌اند تا از راه‌های قانونی از جمهوری اسلامی بخواهند که قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان و سلامت آنها را لغو کنند. آنها در این بیانیه روی ایجاد و معرفی کمپین‌های آگاهی‌رسانی برای به چالش کشیدن نابرابری جنسیتی در ایران و پاسخگو کردن حکومت در قبال نقض حقوق باروری زنان و نظارت تخصصی روی این موضوع، تاکید کرده‌اند.
خواسته‌هایی از جامعه جهانی و جمهوری اسلامی
این ۱۶ سازمان با بیان این موضوع که «زنان ایرانی در مبارزه برای دستیابی به مراقبت‌های بهداشتی باروری تنها مورد منحصر به فرد در جهان نیستند.» به این موضوع اشاره کرده‌اند که «زنان ایرانی در کنار موانع موجود در دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی جنسی و باروری، با تبعیض سیستماتیک مواجه هستند که این وضعیت، جایگاه تبعیض‌آمیز آنها را در جامعه و قانون تداوم می‌بخشد و در نهایت زندگی آنها را به خطر می‌اندازد.»
در این بیانیه همچنین خواسته‌هایی هم از جمهوری اسلامی مطرح شده است؛ خواسته‌هایی چون حمایت از تنظیم خانواده که شامل آموزش پیشگیری از بارداری، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش توانمندسازی همه زنان در انتخاب‌های مراقبت‌های بهداشتی باوری می‌شود. لغو قوانین جرم‌انگاری سقط جنین و دسترسی به خدمات ایمن و قانونی برای پایان خودخواسته بارداری و رعایت استاندارهای بین‌المللی بهداشت از جمله حق سلامت از دیگر این خواسته‌ها بوده است.
مبارزه با تبیعض جنسیتی و ارتقای برابری جنسیتی در همه حوزه‌های اجتماعی و همکاری با سازمان ملل و فراهم کردن امکان دسترسی نماینده‌های آنها بدون محدودیت در ایران هم مورد دیگری بوده که در این بیانیه ذکر شده است.
Ad placeholder
محدودیت‌ها و بگیر و ببندها علیه زنان ادامه دارد
با این حال این بیانیه در حالی منتشر شده که یک دهه است، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی بارها در سخنرانی‌های مختلف به ترویج فرزندآوری و افزایش جمعیت تاکید کرده است. او در سال گذشته و در آخرین صحبت‌هایی که در رابطه با فرزندآوری داشت، گفته بود:
ممکن است فردا اینهمه جوان نداشته باشیم؛ ما باید کشور را برای آن روز ثروتمند کنیم. اگر آن روزی که ما جوان کم داریم، کشور ثروتمند نباشد، نمیتواند دیگر ثروتمند بشود. این هم دلیل چهارم برای اینکه امروز باید رشد ایجاد کنیم تا کشور ثروتمند بشود برای اینکه فردای محتمَل که این‌قدر جوان نداریم، واقعاً کشور بتواند خودش را اداره کند.
با این حال تاکیدهای فراوان او در هر شکل و شمایلی که بوده، خیلی روی افزایش جمعیت و فرزندآوری تاثیرگذار نبوده است. به طوری که علی خامنه‌ای هم این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: «با این وضعی که من مشاهده می‌کنم، با اینهمه تأکیدی هم که کردیم، در عین حال نتایج، خیلی نتایجِ دلگرم‌کننده‌ای نیست.»
این ناامیدی از افزایش جمعیت با وجود تاکید و صرف بودجه و محدودیت‌های بسیار در حوزه‌های مختلف برای آن، باعث شد که بهمن‌ماه سال گذشته دادستان کل کشور در بخشنامه‌ای خواستار ایجاد شعبه‌های اختصاصی برای رسیدگی به پرونده‌های سقط جنین در شهرهای مختلف ایران شد. همچنین باطل شدن پروانه پزشکانی که سقط جنین انجام بدهند و از بین رفتن بیمه غربالگری و صادر نکردن مجوز واردات کیت‌های غربالگری و ثبت مشخصات زنان از لحظه بارداری از جمله این اقدامات بود. محدودیت در فروش و عرضه محصولات پیشگیری از بارداری در داروخانه‌ها و وب‌سایت‌ها هم از دیگر اقدامات در این زمینه بود.
این محدودیت‌ها باعث شد که طبق ادعای قرارگاهی به اسم «نفس» که از جمله قرارگاه‌هایی برای مقابله با سقط جنین است، در سال ۱۴۰۰ از تقریبا چهار هزار مورد سقط عمد جنین جلوگیری شود.
در کنار این محدودیت‌ها و بگیر و ببندها، جمهوری اسلامی بودجه زیادی را برای تشویق خانواده‌ها به فرزندآوری اختصاص داده است. از بسته‌های حمایتی، تا پرداخت پول و خودرو… اما در همچنان بر همان پاشنه گذشته می‌گردد و تمایل برای فرزندآوری در ایران خریدار زیادی ندارد و جمهوری اسلامی هم قصد عقب‌نشینی از مواضع خود در رابطه با مصادره بدن و سلامت زنان به نفع خود را ندارد.
باید توجه جامعه جهانی را به وضع زنان ایران جلب کرد
آزاده دواچی، فعال حقوق زنان در گفتگو با «رادیو زمانه» با بیان اینکه حقوق زنان سالهاست که در ایران در حال نقض شدن است، می‌گوید که زنان به خصوص در روستاها و نقاط محروم کشور به خیلی از مسائل بهداشتی دسترسی ندارند.
او به این موضوع اشاره می‌کند که زنان ایرانی حتی از لحاظ قانونی این حق را ندارند که انتخاب کنند بچه داشته باشند یا خیر و ادامه می‌دهد:
روش‌های پیشگیری از زنان سلب شده و قوانینی که برای این موضوع وضع شده است، تاثیر مخربی بر سلامت زنان دارد، در نتیجه وقتی زنان از حق برخورداری از سلامت محروم هستند، نمی‌توانند به صورت سالم در جامعه زندگی کنند.
این فعال حقوق زنان با مهم خواندن صحبت از سلامت و وضعیت سلامت زنان در ایران، در رابطه با بیانیه ۱۶ سازمان حقوق بشری می‌گوید که باید خطاب به جامعه جهانی چنین بیانیه‌هایی نوشته شود تا توجه آنها بیش از گذشته نسبت به وضعیت زنان ایران و محرومیت‌ها و تبعیض‌هایی که با آنها روبرو هستند، آگاه شوند.
Ad placeholder
بیانیه‌ها برای جمهوری اسلامی محدودیت ایجاد می‌کند
آزاده دواچی درباره تاثیر چنین بیانیه‌هایی به «رادیو زمانه» می‌گوید: «ما با حکومتی طرف هستیم که حکومت سرکوبگری است و اصولا مسئله زن را همیشه به حاشیه برده و در طول این سالها هم همیشه به سرکوب علیه زنان ادامه داده است.» دواچی ادامه می‌دهد:
در طول این سال‌هایی هم که از عمر جمهوری اسلامی می‌گذرد، بیانیه‌های زیادی منتشر شده و روی رعایت مسئله حقوق زنان تاکیدهای زیادی شده است، اما این بیانیه‌ها و تاکیدها خیلی وقت‌ها باعث شده است که تصویر جامعه جهانی نسبت به مسئله نقض حقوق زنان در ایران بیشتر جلب شود و گاهی اوقات هم قوانین ضد زن تا حدودی تعلیق شده‌اند.
این کارشناس مطالعات زنان، در پاسخ به این سوال درباره تاثیر این بیانیه‌ها بر عملکرد جمهوری اسلامی می‌گوید شاید اگر این بیانیه‌ها نبود، جمهوری اسلامی روش‌های خشن‌تر و بی‌رحمانه‌تری را برای سرکوب زنان پیش می‌برد، و می‌افزاید:
فایده این بیانیه‌ها در این است که در حکومتی مثل ایران که علی خامنه‌ای تصمیم‌گیرنده اصلی است، خیلی نمیتواند بگوییم که رفتارش را به خاطر این بیانیه‌ها تغییر می‌دهد اما فایده‌اش این است که با فشارها روی جامعه بین‌المللی و ایجاد حساسیت نسبت به مسائل ایران برای آنها، در نتیجه محرومیت‌هایی برای جمهوری اسلامی ایجاد می‌شود.
دواچی می‌گوید: «حتی بیانیه‌های کوچک هم باعث جلب توجه جامعه جهانی می‌شود و می‌تواند تا حدی جمهوری اسلامی را در منگنه قرار بدهد. باید به این موضوع دقت کنیم که رفتار جمهوری اسلامی در طول چهل و پنج سال گذشته به گونه‌ای نبوده که بخواهیم بگوییم یک خط ثابتی داشته و مدام در نوسان بوده است و امروز هم شاهد هستیم که آنها همچنان با زنان در صحنه اجتماع جنگ می‌کنند، اما مسئله مهمی که وجود دارد این است که در واقع صدور چنین بیانیه‌های نشان می‌دهد که همچنان جامعه جهانی پشت زنان ایران است و از آنها حمایت می‌کند.»
به اعتقاد این فعال حقوق زنان با این بیانیه‌ها خطاب به جامعه جهانی، در یک مسائلی جمهوری اسلامی مجبور است که از مواضع خود عقب‌نشینی کند، «هرچند که این عقب‌نشینی به صورت ظاهرسازی است و یک رفتار فریبکارانه باشد.»
آزاده دواچی در نهایت روی این موضوع تاکید می‌کند که با حمایت جامعه بین‌المللی و چنین بیانیه‌هایی عزم زنان برای مبارزه با این حکومت زن‌ستیز می‌تواند مورد تشویق قرار بگیرد و یک حرکت رو به جلو باشد:
شاید اینها از دستاوردهای این بیانیه‌ها باشد. این بیانیه‌ها پشت گرمی زنان است و نهایتا مقاومت آنها در برابر جمهوری اسلامی بیشتر می‌شود.
