شکنجه «ساس» در اوین

نیما اسماعیلی

«شیوع ساس در اوین» از موضوعاتی است که این روزها در شبکه‌های مجازی بسیار به آن پرداخته می‌شود. انتشار متن ضیاء نبوی، فعال مدنی که مدتی است در بند هشت زندان اوین محبوس است و همچنین دیگر مطالبی که زندانیان سابق اوین در حساب‌های کاربری خود نوشتند و همگی نسبت به «جولان ساس در زندان اوین» معترض شدند کار را به جایی رساند که سازمان زندان‌ها نسبت به انتشار این دسته اخبار واکنش نشان داد و همچون همیشه به جای حل مشکل، صورت مسئله را پاک کرد و آن را از اساس تکذیب کرد.

خبرگزاری میزان، وابسته به قوه قضاییه جمهوری اسلامی در مطلبی ضمن «تکذیب ادعای مطرح‌شده از سوی یک محکوم امنیتی در مورد زندان اوین» از قول یکی از مسئولان سازمان زندان‌ها هر گونه وجود ساس در این زندان را تکذیب کرد و از سوی دیگر درخواست زندانی مبنی بر انتقال به بند (اندرزگاه) دیگری را «غیرقانونی» دانست. به گفته این مقام مسئول درخواست ضیا نبوی مبنی بر انتقال به بند چهار زندان اوین غیرقانونی است و این بند مختص متهمان و نه محکومان است.

خسرو صادقی بروجنی، روزنامه‌نگاری که از سال ۱۳۹۹ به مدت دوسال‌و‌نیم در بند هشت زندان اوین محبوس بوده است با رد ادعاهای مذکور و خطاب به اظهارات این مقام مسئول و خبرگزاری میزان، در صفحه ایکس خود نوشت:

جسارتاً بند هشت پُر از ساس است، یک شب آن‌جا بخوابید تا به چشم و پوست خود ببینید، انتقالِ “بند به بند” هم غیرقانونی نیست، بند چهار هم، هم محکوم دارد هم متهم؛ مثال بارزش بسیاری از رفقای محکومِ خودمان که در چهار هستند. سه دروغ شاخ‌دار در یک خبر!

این روزنامه‌نگار همچنین در توئیت دیگری با یادآوری خاطرات زندان و تأیید خبر «جولان ساس در اوین» اشاره‌ای گذرا به برخی مشکلات دیگر وجود ساس در اوین کرد:

شاید لازم باشد گریزی بزنم به خاطرات زندان! برای یادآوری بی‌خوابی‌ها و شکنجه‌های ساس در اوین لازم است به مسئولان یادآور شد آن چه را که بر ما رفت! و الان بر دیگر زندانیان می‌رود!؛ از آن شب اول که بدنت رنگ لبو می‌شود تا روز ملاقات که از بی‌خوابی نمی‌توانی سرپا بایستی!

اما این زندانی سابق زندان اوین تنها کسی نیست که این مدت با بیان خاطراتی از تهدیدها و شکنجه‌های این حشره موذی صحبتهای مقام مسئول سازمان زندان‌ها را زیر سوال می‌برد.

مهدی محمودیان روزنامه‌نگاری که در دوره‌های مختلفی محکومیت خود را در این زندان گذرانده و به تازگی آزاد شده است در توئیتی مشابه، بند هشت را «از کثیف‌ترین بندهای اوین» دانست و بر دروغ‌گویی مسئولان صحه گذاشت:

ج.ا و ارکان آن به دروغ گفتن معتاد شده‌اند. در بند۴ که تماماً با پول زندانیان اداره می‌شود و تمیزترین بند اوین است جعفر پناهی بخاطر گزاش‌های شدید ساس سه مرتبه به بیرون از زندان اعزام شد و زندان حتی با پول زندانیان توان سمپاشی نداشت؛ چه برسد به بند ۸ که از کثیف‌ترین بندهای اوین است.

مسعود کاظمی دیگر روزنامه‌نگاری که مدتی را در بندهای مختلف اوین زندانی بوده است به وجود ساس در بندهای مختلف این زندان معترف است:

در بند دو الف سپاه پاسداران، و بندهای یک، چهار، ۷ و ۸ زندان اوین بوده‌ام، شهادت می‌دهم زندان اوین جولانگاه «ساس» است و زندگی با وجود این حشره موذی در اوین، مصائب زندان را چند برابر می‌کند

کامبیز نوروزی حقوق‌دان که سالیان گذشته در زندان اوین بوده هم با تأیید خبر وجود ساس در این زندان از وجود این حشره از قرنطینه تا بند عمومی زندان صحه گذاشت:

زمانی که به قرنطینه زندان اوین منتقل شدم بخاطر ساس‌های زیادی که در قرنطینه وجود داره سه روزی رو که در قرنطینه بودم حتی نتونستم بخوابم، در بند چهار هم وضعیت بهتری وجود نداشت و بعد از آزادی هم بخاطر گزیدگی ساس دارو مصرف می‌کردم.

بنابر شواهد و خاطرات زندانیان مذکور و همچنین اظهارات افراد دیگری که طی روزهای اخیر در شبکه‌های مجازی بر وجود ساس در زندان اوین صحه گذاشتند، وجود ساس در زندان اوین و احتمالاً دیگر زندان‌های ایران قصه پرغصه‌ای است که به گفته این زندانیان هیچ‌گاه در مجموعه قوه‌قضاییه و سازمان زندان‌ها اراده‌ای برای نابودی آن وجود نداشته است.

هر چند این نوع حشرات در فضاهای زندگی جمعی مانند پادگان، بیمارستان، خوابگاه و زندان و در محیط‌های گرم و تاریک و کثیف تخم‌ریزی کرده و پرورش می‌یابند اما وجود ساس در زندان شکنجه مضاعفی برای زندانی است که با مزاحمت‌های شبانه خود حتی یک خواب آسوده را از زندانی دریغ می‌کند.

هیچ زندانی به اختیار خود زندان را انتخاب نکرده است و از سویی به دلایل امنیتی و مالی توان برخورداری سهل و ارزان از ابزارآلات و موادی مانند «شعله»، نفت یا سم قوی را ندارد. از سوی دیگر و به گفته برخی از زندانیان تنها راه مقابله با ساس استفاده از شعله، سم‌پاشی‌های قوی و موسمی و نظافت‌های مرتب و سراسری است که هزینه این کار بر دوش خودِ زندانیان است و طبیعی است که با توجه به توان مالی محدود بسیاری از زندانیان هیچ‌گاه چنین اقداماتی به طور کامل انجام نمی‌شود.

Ad placeholder

هزینه‌بر بودن روش‌های موثر غلبه بر ساس موجب شده زندانیان به ابتکار خود راه‌های دیگری را برای مقابله با شیوع ساس به کار بگیرند. از جمله این راه‌ها ریختن پودر لباسشویی روی ملحفه‌های تخت است که اگزما و دیگر عوارض پوستی ناشی از برخورد پوست با پودر لباسشویی از پیامدهای این نوع اقدامات است.

به گفته یکی از زندانیان مذکور شکل طراحی تخت‌های زندان اوین نیز به گونه‌ای است که بستر مناسبی را برای پرورش ساس فراهم می‌کند:

یکی از زمینه‌های رشد ساس در اوین تخت‌های فلزی است که تیر و ستون آن‌ها نبشی نیست بلکه قوطی است‌. فضای گرم و تاریک درون قوطی بهترین امکان برای تخم‌ریزی و رشد ساس است. تنها راه مقابله با این معضل تخلیه کامل وسایل قابل اشتعال اتاق و شعله گرفتن به تخت‌ها بود… اگر فیلم فارنهایت ۴۵۱ از تروفو را دیده باشید یا در موردش سرچ کنید مفهوم شعله گرفتن را بهتر درک می‌کنید. البته شعله گرفتن با هزینه خودِ زندانی انجام می‌شد و اگر یک اتاق این کار را انجام دهد و اتاق دیگر نکند، آب در هاون کوبیدن است و مدتی بعد آش همان آش است و کاسه همان کاسه.

روزنامه‌نگاران، نویسندگان، فعالان اجتماعی و مدنی و تمامی کسانی که در دادگاه انقلاب جهموری اسلامی محاکمه شده‌اند نام «ساس» برایشان آشناست. «ساس» مخفف نام سازمان اطلاعات سپاه است؛ نهادی امنیتی که برای این افراد پرونده‌سازی می‌کند، آن‌ها را بازداشت و بازجویی و شکنجه جسمی یا روانی می‌کند و پس از آن زمینه‌های زندانی‌شدنشان را فراهم می‌کند.

«ساسِ» بیرونِ زندان به مثابه نهادی سرکوبگر دگراندیشان را به زندان تحویل می‌دهد تا در آن جا ساسِ دیگری خون آن‌ها را بمکد. بنابراین شکنجه حشره ساس بر زندانی را می‌توان در ادامه روند سرکوبگرانه و غیرانسانی دانست که توسط نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی شروع می‌شود و از ابتدا تا انتها نقض حقوق بشر در آن به طور کامل مشهود است.

Ad placeholder

اما شکنجه ساس محدود به دوران زندان نیست. بسیاری از زندانیان اوین روایت می‌کنند که تا مدت های بعد از آزادی دچار نوعی «ترومایِ ساس» شده‌اند و هر بار به بهانه‌ای بدن آن‌ها به خارش افتاده این توهم به آن‌ها دست داده که این حشره را با خود به منزل برده‌اند و آن‌جا هم تخم‌ریزی کرده است. هراس از ساس موجب می‌شود زندانیان در زمان آزادی از زندان و به دلیل نگرانی از وجود ساس یا تخم آن در وسایل‌شان، بسیاری از لباس‌ها و وسایل شخصی‌شان را همراه خود نبرند.

سازمان زندان‌ها با عنوان کامل «سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور» نهاد متولی زندان‌های کل کشور است که همان‌طور که از نام کامل آن استنباط می‌شود فارغ از اتهامی که متوجه فرد زندانی است وظیفه دارد امنیت بهداشتی و سلامتی زندانی را فراهم کند و طبق وظایف تعریف شده خود موظف است «اقدامات تأمینی» لازم برای تغذیه، دارو، امکانات بهداشتی و ورزشی مناسب را انجام دهد.

این سازمان طی دهه‌های گذشته نه تنها به این وظیفه قانونی خود عمل نکرده است بلکه در دوران‌های مختلف نسبت به گزارش‌های نقض حقوق زندانی که ازجمله موضوعات مورد بررسی نهادهای حقوق بشری است خط بطلان کشیده و آن‌ها را نپذیرفته و نادیده گرفته است.

این‌بار گزارش‌های مذکور نه فقط توسط نهادهای خارجی حقوق بشر و یا کسانی که از میدانِ بروز حادثه به دور هستند بلکه توسط کسانی روایت می‌شود که رنج و شکنجه زندان را روزها و ماه‌ها و سال‌ها با جان خود لمس کرده‌اند. نهاد زندان به مثابه بخشی از نهاد گسترده‌تر سرکوب در جمهوری اسلامی تلاش دارد با بی‌توجهی عامدان به وجود این حشره موذی، شکنجه زندان را برای زندانیان به ویژه زندانیان سیاسی و عقیدتی مضاعف کند.