طرح طالبان برای تثبیت ایدئولوژی‌اش: «معادل‌سازی» مدرک کارشناسی برای ۵۱ هزار ملا و طلبه

ابراهیم محمدی

کابل ــ در ادامه تلاش‌های حکومت طالبان برای گسترش حوزه‌های علمیه، مدارس دینی و جهادی درین کشور این بار از ۵۱ هزار ملا و طلبه حوزه‌های علمیه بخاطر اعطای سند کارشناسی ارشد تخصصی آزمون گرفته شد.

گفته شده این کار به منظور معادل‌سازی مدارک تحصیلی مدارس، حوزه‌های علمیه و مساجد انجام شده است، در حالی که به باور کارشناسان این اقدام طالبان سیاسی و به‌شدت غیرتخصصی دانسته می‌شود.

مسئولان در وزارت تحصیلات عالی طالبان می‌گوید با این کار فاصله ایجاد شده میان حوزه‌های علمیه، مساجد مدارس علوم دینی و دانشگاه‌ها برداشته خواهد شد.

در حالی این آزمون سراسری اخذ و مدارس دینی و جهادی در افغانستان در حال گسترش است که قبل از این نیز در زمان حکومت قبلی افغانستان مدارس دینی و حوزه‌های علمیه در کنار دانشگاهای افغانستان تحت نظارت حکومت فعالیت گسترده داشت و در دانشگاهی دولتی برای دختران و پسران بخش‌های از علوم اسلامی مانند شرعیات و الهیات فقه و قانون دانشکده‌های بزرگ و فعالی داشت.

تفاوت حوزه‌های علمیه طالبان با مدارس دینی در جمهوری اسلامی افغانستان چیست؟

در حالی که حکومت طالبان بعد از سقوط جمهوری اسلامی افغانستان تمرکز بیشتر خویش برای گسترش مدارس دینی، مذهبی و جهادی نموده است اما دروازه دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را بر روی زنان و دختران بستند.

نزدیک به سه سال از حاکمیت این گروه بر افغانستان می‌گذرد اما هنوز از باز شدن دروازه مکاتب و دانشگاها بر روی دختران افغان خبری نیست. در حالی که جامعه جهانی و مردم افغانستان بارها از این گروه خواستند که دروازه دانشگاه‌ها و مکتب‌ها را بر روی دختران افغان بازگشایی کنند ولی این گروه تا حال فقط تا کلاس ششم در برخی از استان‌های این کشور اجازه فعالیت برای مدرسه‌ها داده است.

این را را نباید فراموش کرد با آنکه طالبان بر دختران درِ مدرسه‌ها و دانشگاه‌های دولتی و خصوصی را بسته‌اند، اما برای دخترانی که در حوزه‌های علمیه و مراکز مذهبی درس می‌خوانند هیچ محدودیتی وجود ندارد. آنان می‌توانند تا کلاس چهاردهم درس بخوانند. پس به وضوح می‌توان دید که حکومت طالبان تلاش واقعی خویش را بر گسترش علوم دینی متمرکز کرده اند.

Ad placeholder

آزمون تثبیت سویه علمی در مدارس و حوزه‌های علمیه افغانستان

این آزمون که در شهر‌های بزرگ افغانستان مانند هرات، کابل، بلخ، قندهار و ننگرهار با مخالفت‌های زیادی برگزار شد واکنش تندی در قبال داشت.

وزارت تحصیلات طالبان می‌گوید برای کسانی که درین آزمون موفق می‌شوند اسناد تحصیلی تخصیصی معادل لیسانس و کارشناسی ارشد معادل دانشگاه‌ها داده خواهد شد و مدارک این آزمون در همه ادارت افغانستان دارای اعتبار ویژه است.

باید گفت درین آزمون کسانی می‌توانستند شرکت کنند که در مساجد و مدارس دینی تحصیل کرده بودند و یا هم در طول بیست سال در جهاد علیه کشورهای غربی در افغانستان اشتراک داشتند و به صورت خصوصی علوم اسلامی و قرآنی را فرا‌گرفته بودند.

این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که گروه طالبان بعد از تسلط افغانستان آهسته‌آهسته دروازه‌های دانشگاهای دولتی و خصوصی افغانستان را بر روی زنان و دختران افغان بست و در تشکیلات دانشگاه‌های دولتی و آکادمیک افراد وفادار خویش را جابجا کرد.

شیرآقا حمید یکی از کسانی که در بخش مدیریت دولتی در کشور تایلند تحصیل نموده است می‌گوید قبلا در ریاست شهرسازی کابل در بخش مدیریت منابع بشری ایفای وظیفه کرد اما با آمدن طالبان از سوی این گروه خانه‌نشین و وظیفه خویش را از دست داد. او به رادیو زمانه می‌گوید در حال حاضر یکی از عالمان حوزه علمیه و کسی که در جنگ بیست سال گذشته با گروه طالبان همکاری داشت، به جای او مقرر شده است.

حمید این کار طالبان را ظالمان می‌خواند و می‌گوید:

رهبری طالبان امید کسانی را که سال‌ها با مشکلات فراوانی در داخل و بیرون از کشور در رشته‌های گوناگون تخصصی درس خواندند و آرزوی این را داشتند تا روزی برای خود و کشور خویش از طریق تخصص علمی خویش خدمت نمایند با خاک یکسان کرد و بجای افراد تحصیل‌کرده کسانی را مقرر می‌کند که حتی در خیلی از موارد الفبای دانشگاهی را نخواندند.

به گفته این دانش‌آموخته علوم شهرسازی ارجحیت گروه طالبان با کسانی است که در برابر نیروهای آمریکایی و غربی در جنگ بیست‌ساله افغانستان اشتراک داشتند:

کسانی که بیشتر درین بیست سال بمب‌ها را منفجر و مردم افغانستان را کشتند، حالا بنام ارزش جهادی برای‌شان مقام و منزلت داده می‌شود. کسانی که درس خواندند و دست به اسلحه نبردند، همچون من از صحنه کشیده می‌شوند یا باید به کاروبار شخصی روی آورند یا باید از وطن فرار کنند.

طلبه‌ها و دانش آموختگان مدارس دینی ازین اقدام طالبان استقبال می‌کنند.

مولوی رحمت الله راشید باشنده شهر تخار در شمال افغانستان می‌گوید او خوشحال است که رهبر طالبان این اقدام را اتخاذ کرده زیرا به گفته این طلبه علوم دینی، افغانستان یک کشور اسلامی است و جایگاه علوم اسلامی باید در صدر کار باشد.

او در پاسخ به سوال رادیو زمانه که برای خودش بر اساس کدام معیار اجازه اشتراک در آزمون داده شده است می‌گوید:

من ده سال در مساجد سمت شمال افغانستان علوم دینی فرا گرفتم، برای دها جوان درس دینی دادم، همیشه از حضور کشورهای غربی انتقاد کردم و به خاطر کلیمه خدا و جهاد مردم افغانستان دفاع کردم و طلبه‌های خویش را تشویق به ایستادن و جهاد در برابر نظام قبلی نمودم. حتی برخی‌ها به شهادت رسیدند. من باور دارم که این ارزش‌های دینی و میهنی هرگز با یک سند کارشناسی معادل نیست. باید حکومت فعلی برای کسانی که در راه زحمت کشیده‌اند و جهاد نمودند مقام و منزلت بالاتری اختصاص دهد.

این کار طالبان در حالی با مخالفت‌های شدیدی روبرو شده است که این گروه از آغاز حکومت داری خویش مخالفت واضیح با دانش زنان و حتی برخی از افراد این گروه مخالف تحصیلات تخصصی هستند.

در حالی که شیرمحمد عباس ستانکزی معاون سیاسی وزارت خارجه طالبان آموزش را بر مرد و زن مسلمان فرض می‌داند و علوم عصری را ضرورت هر جامعه انسانی می‌داند اما مولوی خالد حنفی وزیر امربالمعروف طالبان که از ملاهای نزدیک به رهبر این گروه است، آموزش را مباح دانسته می‌گوید در حال حاضر اینکه مدارس و دانشگاها بر روی زنان بسته است از اختیارات امیر این گروه است و مخالفت با امیر از نظر او در شریعت ناروا است.

اما معاون سیاسی وزارت خارجه طالبان و برخی دیگر از افراط میان رو این گروه بارها گفتند بر اساس روایات قرآن کریم طلب علم بر مرد و زن فرض دانسته شده و هیچ کس حتی پیامبر خدا این اجازه و صلاحیت را ندارد که زنان را از آموزش باز دارد و از همین رو هر چه زودتر باید دوازه دانشگاها و مراکز آموزشی بر روی زنان و دختران افغان باز گردد.

شمس الحق شمس، یکی از کادرهای علمی دانشگاه کابل که در حال حاضر بیرون از کشور به سر می‌برد، می‌گوید:

با این کار طالبان، تخصص علمی از بین خواهد رفت. افغانستان یکبار دیگر به مرکز گروهای مذهبی و افراطی مبدل خواهد گردید.

به گفته او شکی نیست که افغانستان یک کشور اسلامی است و مردم مسلمان هستند اما در هیچ جای از قرآن نیامده است که همه باید ملاهای مدارس و طلبه علوم دینی باشند:

ما هرگز نمی‌توانیم رهبری کشوری را به دست کسانی بدهیم که تخصص و درایت مدیریتی ندارند. اشخاصی که چند سالی در مدارس دینی، مساجد و حوزه‌های علمیه درس خوانده‌اند هیچگاه مستحق سند معتبر کارشناسی ارشد نمی‌توانند بود و در هیچ کشور دنیا چنین نیست. همانطوری که ما به علوم انسانی ضرورت داریم، ما در بخش‌های مختلف به فناوری و علوم عصری ضرورت داریم. باید مرد و زن افغان از جایگاه علمی تخصصی برخوردار باشد و همه در برابر وطن و ارزش‌های میهنی حق خدمت‌گذاری داشته باشد.

به گفته آقای شمس، «کسانی که می‌گویند ما در طول بیست سال جهاد کردیم، معامله‌شان در روز قیامت با خدا باشد آن‌ها می‌گویند بخاطر خدا جنگ کردند. اگر خوب کردند خداوند برای‌شان در روز قیامت پاداشی خواهد داد ولی این نباید باعث گردد که این گروه بر گرده‌های جامعه ۳۵ میلیونی و مسلمان سوار گردد.»

از سوی هم خیلی‌ها به این باور هستند که طالبان با این کار خویش یکبار دیگر دامنه افراطیت مذهبی را گسترش می‌دهند و این کار برای آینده افغانستان و منطقه خطرناک خواهد بود.

احمد شعیب رافت، کارشناس مسائل سیاسی می‌گوید:

حکومت طالبان با این کار خویش به دنبال تامین منافع حکومتی خویش هستند این گروه به خوبی می‌داند که افراد متخصص و دانشمند جامعه هرگز به باورهای این گروه تن در نخواهد داد و حتی در برابرشان واکنش نشان خواهد داد اما طلبه‌های دینی و آخوند‌ها کسانی هستند که می‌توانند سال‌ها مردم بی‌سواد افغانستان را از مسیر اصلی زندگی و پیشرفت بنام مسایل مذهبی و دینی منحرف کند.

در حالی که از نظر شریعت اسلام باید همیشه راه اعتدال را در پیش بگیرد اما با به‌وجود آمدن حکومت طالبان در افغانستان هر روز مسایل مذهبی و افراطیت در بین جوانان و مردمان این سرزمین جایگاهی به‌خود پیدا می‌کند که به باور برخی از کارشناسان این کار خطر بزرگی‌ست که میتوان در آینده‌ها دامن گیر وضعیت مردم و جامعه افغانستان گردد.

Ad placeholder

آیا این اقدام طالبان مشابه اقدامات مسئولان انقلاب اسلامی ایران است؟

فرشاد نور، یکی از دانشجویان افغان که در حال حاضر در شهر پونه هندوستان مشغول تحصیل است، می‌گوید:

اگر به نوع حکومتداری طالبان نظر انداخته شود اقدامات ایشان مانند اقدامات مسئولان انقلاب اسلامی ایران است.

او می‌گوید بعد از انقلاب اسلامی ایران نظام طوری قدم برداشت که جایگاه طلبه‌ها را در جامعه ایران استحکام بخشید و حالا که چندین سال از آن زمان می‌گذرد تفکر و رفتار آخوند‌ها هنوز هم در حکومت جمهوری اسلامی ایران پابرجاست. به باور او، در حالی‌که مخالفت‌های شدیدی از درون جامعه ایران با این طرز حکومت داری آخوندی وجود دارد ولی حال کار چندانی از دست مخالفین جمهوری اسلامی ساخته نیست و این حکومت مخالفین خویش را به نام‌های مختلف از صحنه بیرون می‌کند.

نور می‌گوید:

در افغانستان نیز ملاهای مدارس و حوزه‌های علمیه در تلاش‌اند تا با کپی برداری از انقلاب اسلامی ایران برای افراد همفکر خویش زمینه رشد توانایی مهیا سازد تا در آینده نظام برای سال‌ها پابرجا بماند در حالی که این کار به شدت خطرناک است و اگر جلو آن از سوی جنبش‌های آزادی بخش زنان و جوانان افغان گرفته نشود در آینده‌ها مردم افغانستان نیز حکومت مشابه جمهوری اسلامی ایران را خواهد داشت.

آقای نور چنین ادامه می‌دهد:

«مردم ایران دارای ظرفیت‌های علمی بالاتر نفوس بیشتر و وضعیت اقتصادی بهتر نسبت به افغانستان هستند ولی وقتی حکومت به دست آخوند‌ها افتاده ایران از سیر پیشرفت و ترقی دور نگه داشته می‌شود. درحالی که ایران قبل از حکومت جمهوری اسلامی جایگاه ویژه در بین کشورهای جهان داشت اما طالبان نیز با پیروی از نقشه راه جمهوری اسلامی ایران افغانستان را از نقشه راه ترقی جهانی باز خواهند داشت.»

آیا طالبان پیشرفت جامعه انسانی را در مسایل دینی و مذهبی خلاصه کردند؟

حکمت الله حکمت، دانش آموز رشته شرعیات دانشگاه کابل می‌گوید:

در هیچ جای از قرآن و احادیث پیامبر اسلام نیامده است که اداره یک مملکت به دست ملاها سپرده شود. اسلام بر تقوا تاکید دارد و این اسلام است که طلب علم را بر مرد و زن مسلمان فرض گردانیده است. ما باید انسانهای مفید برای جامعه انسانی باشیم. این حق را هیچ کسی ندارد که خلاف شریعت زنان را از آموزش باز بدارند اما طالبان در حال حاضر این کار را انجام می‌دهند واین نوع تفکر و افراطیت خطرناک است.

در همین حال مولوی ندا محمد ندیم، عضو برجسته طالبان و وزیر تحصیلات این گروه، می‌گوید:

علمای دین و طلبه‌ها بخاطر آزادی وطن تلاش‌های زیادی نمودند از همین رو برای‌شان اسناد مدارس دینی معادل‌سازی خواهد شد و این پروسه شفاف خواهد بود و هرکس لیاقت بالاتر داشته باشد می‌تواند سند معادل لیسانس ماستری و حتی دکترا بدست آورد.

باید یادآور شد که بعد از سقوط حکومت جمهوری اسلامی افغانستان به تاریخ ۱۴ آگوست سال ۲۰۲۱ میلادی و حاکم شدن گروه طالبان بر افغانستان علمای دین و طلبه‌ها از جایگاه ویژه‌ی در ساختار حکومت داری طالبان برخوردار شدند.

این گروه در تلاش گسترش نهادهای مذهبی و دینی است و با روی کار آمدن خویش تا کنون صدها مدارس دینی را ایجاد کرده و از سهم دولتی برای این نهادها بودجه‌های هنگفت مالی اختصاص داده‌اند، در حالی که دروازه دانشگاها و مدرسه‌ها همچنان بر روی دختران افغان بسته است.

باید یادآور شد که بیشتر طلبه‌های علوم دینی در افغانستان کسانی هستند که در مدارس، مساجد و حوزه‌های علمیه افغانستان، ایران و مناطق سرحدی پاکستان درس خواندند.