پشت پرده‌های دبی: کدام چهره‌های شاخص افشا شدند؟

گروه روزنامه‌نگاری تحقیقی

پشت پرده‌های دبی (Dubai Unlocked) براساس داده‌های درزکرده، چکیده‌ای از بررسی تفصیلی صدها هزار ملک در دبی و اطلاعات مربوط به صاحبان این املاک از سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲ ارائه می‌دهد.
این داده‌ها را مرکز مطالعات پیشرفته دفاعی (C4ADS) که یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در واشنگتن دی‌سی است به‌دست آورده بود. این داده‌ها سپس در اختیار وب‌سایت مالی نروژی E24 و پروژه‌ی گزارش‌دهی جرم و فساد سازمان‌یافته (OCCRP) قرار گرفت و پروژه‌ی تحقیقی در این زمینه با شرکت ده‌ها رسانه از سراسر جهان آغاز شد.
داده‌ها شامل صاحبِ هر ملک و اطلاعاتی برای شناسایی افراد بود. این اطلاعات شامل تاریخ تولد، شماره گذرنامه و ملیت فرد می‌شد. در برخی موارد اطلاعات مستأجر به جای صاحب ملک آمده بود.
روزنامه‌نگارهایی که در این پروژه همکاری می‌کردند این داده‌ها را به‌عنوان نقطه شروع در دست گرفتند و سپس اکتشاف در سرزمین مالکیت املاک و مستغلات دبی آغاز شد. روزنامه‌نگارهای همکار در این پروژه ماه‌ها صرف تأیید هویت افرادی کردند که در اسناد درزکرده نامشان دیده می‌شد، افزون بر این، وضعیت مالکیت با استفاده از اسناد و بایگانی‌ها و تحقیق در منابع عمومی و دیگر داده‌های درزکرده باید تأیید می‌شد.
در این مطلب نگاهی داریم به برخی چهره‌های شاخص این فهرست که توسط گروه خبرنگاران کشف و هویت و املاک تحت مالکیتشان راستی‌آزمایی و تأیید شده است. دانستن نام و اطلاعات آن‌ها در جهت منافع عمومی است.

ایران

بانک صادرات ایران

این بانک یکی از بزرگترین بانک‌های دولتی ایران است که در سال ۲۰۰۶ ایالات متحده آمریکا آن را به اتهام تسهیل در فعالیت‌های مالی برای گروه شبه‌نظامی حزب‌الله لبنان، تحریم کرد. بانک صادرات همچنین، به فعالیت در ایجاد مجرای ارتباطی بین دولت ایران، حزب‌الله لبنان و سایر گروه‌های شبه‌نظامی از جمله حماس، جبهه مردمی برای آزادی فلسطین ـ فرماندهی کل، و همچنین جهاد اسلامی فلسطین متهم شد.

بانک ملی ایران

یک بانک ایرانی تحریم‌شده توسط ایالات متحده آمریکا است که از طریق فراهم کردن گردش مالی معادل میلیاردها دلار به حساب‌های وابسته و تحت کنترل سپاه پاسداران، به این گروه کمک می‌کرد.

محمد امامی

او تهیه‌کننده‌ی مجموعه‌های تلویزیونی ایرانی است که در بخشی از پرونده‌ی کلاهبرداری و اختلاس گسترده با محوریت بانک سرمایه و صندوق بازنشستگی معلمان، به ۲۰ سال حبس محکوم شد.

عباس‌ ایروانی

عباس ایروانی مالک و مدیرعامل گروه خودروسازی عظام در ایران بود که در اسفندماه ۱۳۹۳ به اتهاماتی از جمله قاچاق سازمان‌یافته قطعات خودرو و اخلال در نظام ارزی و بانکی، به ۶۵ سال حبس در ایران محکوم شد.

محمد وکیلی

وکیلی کارگزار سابق بانک مرکزی ایران در سال ۲۰۲۰ است که به اتهام قاچاق سازمان‌یافته ارز به ۲۰ سال حبس محکوم شد. او در اسناد دادگاه فراری معرفی شده است. ایالات متحده آمریکا او را در سال ۲۰۱۹ به دلیل ارتباط با یک شبکه پول‌شویی برای رژیم ایران تحریم کرد.

رسول دانیال‌زاده نمین

مالک چندین کارخانه‌ی فولاد در ایران و ملقب به «سلطان فولاد» با اتهامات متعددی نظیر رشوه، اخلال در اقتصاد، پول‌شویی و سرمایه‌گذاری غیرقانونی در خارج از کشور. او در سال ۲۰۲۰ در ایران به اتهام رشوه و عدم پرداخت وام بانکی به ۱۵ سال زندان محکوم شد.

سیدامین قریشی سروستانی

او در سال ۲۰۱۳ در آمریکا به دلیل صادرات فن‌آوری ممنوعه به ایران از طریق شرکت‌هایش در امارات متحده عربی، به ۳۰ ماه زندان و در سال ۲۰۲۱ به دلیل مشارکت در سوء استفاده مالی از یک شرکت پتروشیمی به ۱۵ سال زندان در ایران محکوم شد. به‌گفته‌ی مقامات ایرانی، او در حال حاضر در آمریکا زندگی می‌کند و حکم دادگاه ایران او را فراری توصیف کرده است.

Ad placeholder

امیررضا فرزان راد

فرزان راد تاجری است که در بخشی از پرونده‌ی فساد بزرگ بانک سرمایه در ایران مجرم شناخته شد و به ۲۰ سال حبس محکوم شد.

اسدالله سیفی

کارگزار سابق بانک مرکزی ایران که به اتهام رشوه، محاکمه و محکوم شد. او همچنین در فهرست تحریم‌های آمریکا، به‌عنوان تسهیل‌کننده مالی برای رژیم ایران، حضور دارد.

علی‌اشرف ریاحی

علی‌اشرف ریاحی، مشاور فنی شرکت بازرگانی پتروشیمی که داماد محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت (صمت) هم بود، به اتهام معاونت در اخلال نظام اقتصادی از طریق توزیع ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی به پنج سال حبس محکوم شد.

کامبیز رستمی

ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۷ این ایرانی را به اتهام تهیه‌ی فن‌آوری و مواد لازم برای برنامه‌های موشکی بالستیک جمهوری اسلامی ایران تحریم کرد. او در نقش مدیرعامل یک شرکت بین‌المللی صوری مستقر در امارات متحده عربی، با نام MKS فعالیت می‌کرد.

علی ظهیر محمد مهدی

مدیر گروهی به نام مهدی، مستقر در هند که دولت آمریکا او را به دلیل مدیریت کشتی‌ها در یک شبکه‌ی حمل‌و‌نقل غیرقانونی برای تأمین نفت رژیم اسد در سوریه و حزب‌الله، تحریم کرده است. این شبکه زیر نظارت رستم قاسمی، از مقامات سپاه پاسداران ایران و وزیر سابق نفت ایران در بازه‌ی زمانی ۲۰۱۳-۲۰۱۱، بوده است.

ذبی وهاپ (Zabi Vahap)

دولت آمریکا این فرد را به دلیل کمک به یک مقام رسمی تحریم‌شده در نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران تحریم کرده است. این نهاد، متشکل از شبکه‌های پیچیده‌ای از شرکت‌های صوری مستقر در خارج از کشور و همچنین دلالانی است که به‌منظور مُیَسر کردن امکانات غیر‌قانونی برای تأمین مالی فعالیت می‌کند.

محسن پارساجم

تحریم‌‌شده توسط دولت ایالات متحده آمریکا در ارتباط با «رایان رشد»، شرکتی که به عرضه و حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران شناخته شده ‌است.

هوشنگ فرسوده

تاجری که دولت آمریکا او را به ‌دلیل عضویت در یک شبکه‌ی بزرگ ایرانی که از یک بانک گرجستانی برای دورزدن تحریم‌های مالی ایالات متحده آمریکا علیه ایران استفاده می‌کرد، تحریم کرده است.

مرتضی منیر مصطفی بصرایی

او مدیرعامل شرکت Strait Shipbrokers Pte مستقر در سنگاپور بود. این شرکت با مسئولیت‌های محدود، آمریکا او را به اتهام واسطه‌گری در حمل‌و‌نقل فرآورده‌های ممنوعه‌ی نفتی از ایران به چین در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، تحریم کرد.

پژمان کوثریانی فرد

او تاجری است که به شرکت هواپیمایی تحریم‌شده «ماهان ایر» کمک می‌کرد تا به حمل‌و‌نقل غیرقانونی سلاح برای پشتیبانی از رژیم بشار اسد در سوریه، ادامه دهد. ایالات متحده آمریکا به همین اتهام او را تحریم کرد. شرکت «ماهان ایر» اکتبر ۲۰۱۱ به دلیل حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، تحریم شده بود.

محمد علی‌پور فطرتی

یکی از اعضای ارشد شرکت قطعه‌سازی کروز ایران که به اتهام رشوه و قاچاق سازمان‌یافته قطعات خودرو محاکمه شد. او در حال حاضر در انتظار صدور حکم در رابطه با این پرونده است.

یکی از وکلای مدافع علی‌پور فطرتی به OCCRP گفت که هرگونه ادعای تخلف علیه او «کاملاً نادرست و بی‌اساس است». او تأکید کرد که موکلش به جرمی محکوم نشده است.

جواد شیرعلی

او فرزند محمد‌حسین شیرعلی است. محمد حسین شیرعلی محکوم فراری پرونده‌ی بزرگ فساد شرکت پتروشیمی در ایران بود که به پنج سال حبس غیابی محکوم شد. محمدحسین در دادگاه اعلام کرد که پول‌های اختلاس‌شده را جواد شیرعلی در دبی صرف خرید ملک می‌کرده است.

محمدهادی ذوالانواری

او مدیرعامل شرکت توسعه سرمایه «تابان کیش» است که نامش تا بهار سال ۲۰۲۲ به‌عنوان مالک بیش از ۲۵۰ ملک در دبی ثبت شده است.

شرکت توسعه سرمایه «تابان کیش» در فهرست اَبَربدهکاران بانکی ایران و متهم به دریافت وام غیرقانونی به میزان ۶۵ میلیارد تومان است. ذوالانواری با شکایت بانک سرمایه به مشارکت در اخلال عمده در نظام اقتصادی کشور و پول‌شویی متهم شد. به دلیل فقدان شواهد کافی در مورد اتهام پول‌شویی قرار منع تعقیب برای او صادر شده است. پرونده آقای ذوالانواری نه رسانه‌ای شد و نه روشن است که آیا در رابطه با پرونده دریافت وام محکوم شده است یا خیر.

Ad placeholder

خانواده هاشمی رفسنجانی بهرمانی

از خانواده هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهوری سابق ایران، دو تن از پسرها، عروس خانواده و یک نوه در میان صاحبان املاک در دبی دیده می‌شوند.

محسن هاشمی بهرمانی، پسر بزرگتر خانواده در سال‌های دهه ۹۰ شمسی رئیس شورای شهر تهران بود. محسن سرپرست پروژه «شهاب ۲» صنایع موشکی سپاه پاسداران و عضو هیئت مدیره سازمان صنایع دفاع جمهوری اسلامی ایران بوده است. خانواده هاشمی در ایران و خارج از ایران شرکت‌هایی دارند.

یاسر هاشمی بهرمانی، کوچکترین پسر خانواده رفسنجانی، مریم سالاری، همسر یاسر و احسان هاشمی بهرمانی، فرزند محسن هاشمی در دبی ملک دارند.

مهدی شمس- شمس‌زاده

او تابعیت بریتانیایی-ایرانی دارد و در سال ۲۰۱۶ در ایران به دلیل همدستی در پرونده بابک زنجانی و در جریان سوئ استفاده مالی دو میلیارد دلاری حاصل از فروش نفت ایران، حکم اعدام گرفت. در سال ۲۰۱۸ حکم او به ۲۰ سال زندان، شلاق و مصادره‌ی اموال کاهش یافت.

حمیدرضا قنبری

او یکی از مدیران بانک Pilatus در مالتا است اما مجوز بانک‌داری خود را در سال ۲۰۱۸ از دست داد و بعداً به دلیل رعایت نکردن مقررات مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم در مالتا، به جریمه‌ای نزدیک به پنج میلیون یورو محکوم شد.

مسعود زندی گوهرریزی

گوهرریزی یک تاجر ایرانی-اسپانیایی با ارتباطات قوی با ثروتمندان و سیاستمداران اسپانیایی است که از سال ۲۰۲۲ به دلیل شرکت نکردن در دادگاه مرتبط با دزدی مالیاتی در اسپانیا، تحت تعقیب پلیس اینترپل قرار دارد.

لبنان/ ایران/ بلژیک

باسم مراد

باسم مراد یک تاجر فعال در صنعت الماس است. ایالات متحده آمریکا او را در سال ۲۰۲۳ به اتهام کمک به تأمین مالی حزب‌الله، گروه شبه‌نظامی تحت حمایت ایران، تحریم کرد.

Ad placeholder

افغانستان

اسدالله خالد

اسدالله خالد، وزیر دفاع و رئیس اطلاعات پیشین افغانستان است. براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر، او در سال ۲۰۱۵ متهم شد که در ارتکاب و یا دادن دستور به نقض حقوق بشر از جمله شکنجه، قتل‌های فراقانونی و خشونت جنسی دست داشته است.

کمال‌الدین نبی‌زاده

او تاجر افغان و کاردار سابق افغانستان در مسکو است. ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۲۲ او را به اتهام کمک در جمع‌آوری بسته‌های مالی برای نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران که با هماهنگی مقامات ارشد دولت و اطلاعات روسیه انجام می‌شد، تحریم کرد.

احمد ولی مسعود

او سفیر پیشین افغانستان در بریتانیا همچنین برادر احمد شاه مسعود، رهبر افغان‌های ضدطالبان است که در سال ۲۰۰۱ کشته شد.

عبدالحسین فهیم

عبدالحسین فهیم، معروف به حسین فهیم، برادر محمد قسیم فهیم، یکی از فرماندهان جنگ علیه طالبان و معاون سابق رئیس جمهوری افغانستان است. عبدالحسین فهیم یکی از سهام‌داران بانک کابل بود. بانکی که پس از اعطای میلیون‌ها دلار قرضه‌های تقلبی از بین رفت، در حالی‌که او یکی از سهام‌داران اصلی آن به شمار می‌رفت. همچنین زنی با نام خانوادگی مشترک با عبدالحسین فهیم، به نام ثریا فهیم، همراه با او صاحب یک ویلا در دبی است. ثریا فهیم، در حال حاضر یک ویلای دیگر نیز در دبی دارد.

ادیب فهیم

او معاون سابق اطلاعات افغانستان و پسر محمد قسیم فهیم، معروف به مارشال فهیم، از فرماندهان قدرتمند نظامی افغانستان است. محمد قسیم فهیم بعدها به عنوان معاون رئیس جمهوری افغانستان مشغول به کار شد. عبدالحسین فهیم عموی ادیب فهیم نیز در رسوایی بانک کابل دست داشت.

امیرزی سنگین

او وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات افغانستان در دو دوره ریاست جمهوری حامد کرزی از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ میلادی بود.

عتیق‌الله بریالی

عتیق‌الله بریالی از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴ میلادی معاون اول وزیر دفاع افغانستان بود و سپس به ریاست کمیسیون خلع سلاح این کشور منصوب شد.

Ad placeholder

عراق

هوشیار زیباری

هوشیار زیباری، وزیر امور خارجه پیشین و وزیر دارایی سابق عراق است. زیباری قصد داشت در سال ۲۰۲۲ نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود، اما نامزدی او به دلیل اتهامات قبلی فساد مالی از سوی دادگاه عالی عراق به حالت تعلیق درآمد. زیباری این اتهام را رد کرده ‌است.

جعفر ضیاء جعفر

او نایب رئیس سابق کمیسیون انرژی اتمی عراق است که ظاهراً برنامه‌ی مخفیانه تسلیحات هسته‌ای صدام حسین را نیز هدایت می‌کرد. جعفر ضیاء جعفر می‌گوید پس از پایان رسمی برنامه‌ی هسته‌ای عراق در سال ۱۹۹۱، بیشتر دهه‌ی ۱۹۹۰ را صرف فعالیت در صنعت برق عراق کرده است. او همچنین گفته است که در ۲۱ سال گذشته در امارات متحده عربی زندگی کرده و از درآمدهای حاصل از شرکت مهندسی و همچنین فروش املاک خود در عراق، برای خرید املاک و مستغلات در دبی، از جمله خرید خانه شخصی‌اش در محله «نخل جمیره»، استفاده کرده است.

آراس حبیب محمد کریم

ایالات متحده آمریکا او را در سال ۲۰۱۸ به اتهام تسهیل در بهره‌‌برداری نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از بخش بانکی عراق به‌منظور انتقال وجوه از تهران به حزب‌الله لبنان، تحریم کرد. آراس حبیب محمد کریم در آن زمان رئیس بانک اسلامی البلاد در عراق بود.

اصيل سامی محمد طبره

در سال ۲۰۰۴ ایالات متحده آمریکا اصيل سامی محمد طبره را به دلیل اینکه دستیار کلیدی عدی، پسر بزرگ صدام حسین، رئیس جمهوری سابق عراق، در کمیته‌ی المپیک این کشور بود، تحریم کرد. او در این سمت مسئول بسیاری از تراکنش‌های مالی داخلی و بین‌المللی عدی بود.

Ad placeholder

اقلیم کردستان عراق

منصور بارزانی

او پسر مسعود بارزانی، رئیس جمهوری سابق اقلیم کردستان عراق و یکی از فرماندهان نیروهای ویژه این منطقه است. همچنین مسرور بارزانی، برادر او، نخست‌وزیر کنونی دولت اقلیم کردستان است.

پاکستان

پرویز مشرف

او رئیس جمهوری پاکستان بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۸ بود و در سال ۲۰۲۳ درگذشت.

فلسطین/ صربستان

سمیر المشهراوی

المشهراوی، معاون جنبش اصلاحات در سازمان الفتح است. او همچنین قبلاً معاون مدیرکل امنیت بازدارنده، از بازوی‌های امنیتی تشکیلات خودگردان فلسطین و تحت نظر وزارت کشور این تشکیلات بوده است.

آذربایجان

فرزندان رئیس جمهوری آذربایجان

الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان متهم است که از ثروت حاصل از نفت این کشور در راستای ثروتمند کردن خانواده‌‌ی خود بهره برده است. در میان دارایی‌های برون‌مرزی اعضای خانواده او، ده‌ها ملک در لندن به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار وجود دارد که برخی از آن‌ها، متعلق به فرزندان علی‌اف هستند.

بر اساس گزارشی از OCCRP، لیلا، دختر بزرگ الهام علی‌اف صاحب شرکتی بود که یک ساختمان اداری بزرگ در لندن داشت. از دیگر فعالیت‌های لیلا می‌توان به راه‌اندازی یک مجله‌ی فرهنگی در مسکو و معاونت یک بنیاد خیریه اشاره کرد.

خواهرش، آرزو در سن ۱۹ سالگی، سهامی در یک شرکت خارجی با حساب بانکی سوئیسی داشت که سه آپارتمان به ارزش ۵,۱ میلیون پوند (۹,۷ میلیون دلار) در منطقه Knightsbridge به دست آورد.

حیدر، برادر کوچکترشان در ۱۱ سالگی صاحب یک رستوران با نشان ستاره‌ی میشلن لندن، یک گالری هنری و دفتر مرکزی Conde Nast شد.

Ad placeholder

روسیه

آنا چپمن

آنا چپمن، جاسوس سابق روسیه در آمریکاست که اداره تحقیقات فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) در سال ۲۰۱۰ او را به همراه ۹ مأمور روس دیگر دستگیر کرد. چپمن در جریان تبادل زندانیان، به روسیه بازگشت.

عربستان سعودی

احمد حسن محمد (معروف به عاصری)

او معاون سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودی است که در سال ۲۰۲۱ وزارت خزانه‌داری آمریکا او را به دلیل هماهنگی در قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی، تحریم کرد.

ایرلند

دانیل کیناهان و همسرش

به گفته‌ی مقام‌های آمریکایی، او یکی از رهبران گروه جنایی کیناهان است. این گروه سازمان‌یافته‌ یک کارتل بزرگ قاچاق مواد مخدر از ایرلند است که فعالیت‌هایی نیز در اسپانیا، بریتانیا و امارات متحده عربی دارد. ایالات متحده آمریکا تا پنج میلیون میلیون دلار برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری دانیل کیناهان شود جایزه تعیین کرده است. گمان می‌رود که او خود عملیات روزانه‌ی این گروه جنایی را سازماندهی می‌کند. نام همسر او، کائویمه مارتینا رابینسون نیز به‌عنوان مالک ملکی در دبی ذکر شده‌ است.