فردا یکشنبه نخستین روز سال تحصیلی جدید در ایران است. حدود ۱۷ ملیون دانش آموز و نزدیک به چهار میلیون دانشجو خود را برای ورود به مدارس و دانشگاه ها آماده میکنند. در این روزها شور و شوق، دلهره و بی تابی کودکان، نوجوانان و جوانانی که امکان آن را یافته اند وارد موسسات آموزشی شوند، جلوه تازه ای به فضای جامعه بخشیده است.
بررسی داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که در مقاطع تحصیلی مختلف طی سال تحصیلی گذشته ۹۲۹ هزار و ۷۹۸ نفر از تحصیل بازمانده اند و این رقم امسال بیش از یک میلون نفر است. بر طبق همین منبع، روند افزایشی آمار بازماندگان از تحصیل در ایران ادامه دارد.
آمارهای رسمی می گویند که بیش از یک ملیون كودك ایرانی بدون شناسنامه زندگی می كنند. آنها یا پدر و مادرشان هم فاقد شناسنامه یا پدر و مادرشان وجود ندارند. یكی از بارزترین محرومیت آنها این است كه كودك فاقد شناسنامه حق ثبت نام در مدرسه را ندارد و به تبع آن از حق آموزش و تحصیل محروم می ماند، آنها حتیم رگ شان هم ثبت نمی شود گویی هرگز وجود نداشته اند.
بازماندگان از تحصیل اعم از شناسنامه دار و بدون شناسنامه، وارد بازار بی رحم کار می شوند. میلیون ها کودککار در کارگاهها، درکورهپزخانه ها، در مزارع و در خانه ها تن به کارمزدیسپرده اند تا لقمه اینانی برای خانواده و خود تهیهکنند. همچنین حدود یکمیلیونکودک خیابان که از چرخهتحصیل خارج هستند با تن پوشهایژندهو پارهپاره در چهارراهها برای فروختن بسته ای دستمال کاغذی و یا پاک کردن شیشه اتومبیلی، تمام روز را در میان گازهای سمی انبوه اتومبیلها سپری کرده و یا تا کمر در سطلهای زباله خم میشوند تا پلاستیک، کاغذ و کارتن جمع آوری کنند. این کودکان اگر از چنگ مأموران شهرداری جان سالم بدر برده باشند، شبها در گوشه خیابان، در زیرپل ها و یا در جوی خشک شده از آب چشم بر هم می گذارند. در این میان کودکان مهاجر افغانستانی زخم هایشان عمیق تر است. بخش بزرگی از آنان به دلیل نداشتن اوراق هویتی و یا به دلیل عدم پذیرش آنان در مدارس دولتی، در زاغه ها و انبارهای نمور و در اضطراب دائمی از گرفتار آمدن به دست مأموران تمام شادابی و نوجوانی خود را به چندر غازی می فروشند.
قربانیانی که به سبب نامشخص بودن وضعیت تابعیت و نداشتن شناسنامه در ایران به وسیله قانون اساسی رژیم از حق حیات تعلیق شده‌اند و از ابتدایی ترین امکانات مانند بهداشت و درمان و آموزش که از اصلی‌ترین نیازهای این مردم بی بضاعت و گمنام است محروم شده‌اند. براساس آمارهای رسمی و غیر رسمی استانهای سیستان و بلوچستان، تهران، خراسان، قم و گلستان بیشترین تعداد کودکان بدون شناسنامه را دارا هستند که اغلب در حاشیه شهرها و مناطق محروم ساکن هستند. کودکان فاقد مدرک، فاقد آینده‌ای روشن هستند و این خیل عظیم ناگفته پیداست که پس از طرد از مدرسه بالاجبار برای یاری خانواده کم درآمد خود وارد بازار بیرحم کار سیاه میشوند.
کودکانی که به جای کودکی کردن ناچار میشوند با سختی‌های روزگاردست و پنجه نرم کنند تا بتوانند روز خود را به شب برسانند. آنها کودکی خود را گم می کنند تا در ازای آن لقمه نانی با مشقت به دست آورند، سایه سنگین مشکلات اقتصادی بیشتر از همه کمرشان را خم کرده و آنها را به سمت آینده‌ای نامعلوم و مبهم می‌کشاند.
کودکان بدون مدرک هرگز اجازه تحصیل نمی‌یابند و بدین ترتیب آینده‌ای سخت را پیش روی خود می‌بینند. بچه‌های فاقد شناسنامه تنها از مدرسه و آموزش باز نمی‌مانند، بلکە آنها از بهره‌گیری از امکانات اولیه بهداشتی و درمانی محروم می شوند. رشد روزافزون تعداد خانواده‌های بدون شناسنامه و نیاز این خانوارها به کار باعث شده تا بسیاری از این کودکان طردشده به شهرهای بزرگ بروند و زندگی خیابانی در پیش بگیرند. کودکی که باید در کلاس درس بنشیند و عنوان دانش‌آموز داشته باشد، با نداشتن شناسنامه به کودک کار و خیابانی تغییر هویت می دهد.
داشتن شناسنامه و اسناد هویتی، بهرمند بودن از حداکثر امکانات و خدمات بهداشتی و درمانی و همچنین حق استفاده از امکانات تحصیلی، آموزشی، مدرسه و فعالیتهای تفریحی و فرهنگی و مسکن مناسب به صورت یکسان و بدون ایجاد تبعیض به دلایل همچون رنگ پوست، زبان، نژاد، جنسیت، مذهب، ملیت و غیره… از جمله حقوق اولیه کودکان به شمار می رود که در سایه‌ی حاکمیت ارتجاعی رژیم اسلامی به رویای کودکان بی‌شناسنامه در ایران بدل شده است.
