بخش خبر
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت/ ۱۴ مه به فایننشال تایمز گفت که تهران و آژانس که ماه‌ها روابط پرتنش را تحمل کرده‌اند، ممکن است پس از انجام مذاکرات او در ایران وارد «مرحله دیگری» شوند.
او گفت که به نظر می‌رسد تهران مایل به گفت‌وگو درباره موضوعات «جدی» است.
این تغییر لحن در سخنان گروسی پس از دعوت محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران از گروسی برای ازسرگیری مذاکرات صورت گرفت. پیشنهاد این مذاکره در اواخر فروردین‌ماه و در زمان تشدید تنش‌ها بین ایران، اسرائیل و ایالات متحده آمریکا مطرح شد.
در همان زمان، مقام‌ها در تهران تهدید کردند که گزینه تغییر دکترین هسته‌ای ایران و منع ساخت سلاح هسته‌ای به عنوان سیاست کلی نظام ممکن است دستخوش تغییر شود. البته شرط این تغییر را تهدید خارجی به‌ویژه از جانب اسرائیل یا آمریکا عنوان کردند.
اما گروسی پس از دیدار با اسلامی و سایر مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی در هفته گذشته در اولین سفرش به ایران از مارس ۲۰۲۳، گفت که فرصتی برای حل و فصل برخی از موارد اختلافی، از جمله بهبود توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی وجود دارد. گروسی گفت:
من در آنها این درک را می‌بینم که بهتر است کمی تعامل داشته باشیم تا اینکه به مسیر کاملاً متفاوت ادامه دهیم، که منجر به تشدید تنش بیشتر و شاید بروز جنگ شود. این بسیار مهم است، زیرا ما پس از چندین ماه دوباره به هم نزدیک شدیم.
او همچنین گفت که واشنگتن و تهران همچنان یک «کانال مذاکره دوجانبه» را باز نگه داشته‌اند. پیش از این فایننشال تایمز فاش کرده بود که مقام‌های ارشد ایالات متحده و ایران در ماه ژانویه در عمان گفت‌وگوهای غیرمستقیم محرمانه‌ای انجام داده‌اند. در آن مذاکره که دور دوم آن البته برگزار نشد هر دو طرف به دنبال جلوگیری از گسترش جنگ اسرائیل به یک درگیری منطقه‌ای تمام عیار بودند.
تنش‌ها بین اسرائیل و ایران در فروردین گذشته پس از شلیک بیش از ۳۰۰ موشک و پهپاد به اسرائیل در تلافی حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق به اوج خود رسید. این اولین حمله مستقیم ایران به اسرائیل بود که از خاک ایران انجام شد. اسرائیل هم با شلیک پهپاد و موشک به پایگاه هوایی ارتش در نزدیکی شهر اصفهان که نزدیک سایت هسته‌ای نطنز است، پاسخ داد.
گروسی گفت که ایران از زمان آغاز جنگ در غزه، مقیاس یا سرعت فعالیت هسته‌ای خود را تغییر نداده است. او افزود:
هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ایران به سمت یک برنامه تسلیحاتی حرکت کرده یا در حال حرکت یا برنامه‌ریزی برای آن است.
ایران بیش از دو سال است که اورانیوم را با خلوص ۶۰ درصد نزدیک به درجه تسلیحات غنی می‌کند. این بخشی از پاسخ تهران به تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا برای خروج یک‌جانبه از برجام بود.
گروسی گفت که تهران اکنون مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید حدود سه بمب هسته‌ای در عرض چند هفته در اختیار دارد. تهران اصرار دارد که برنامه‌اش فقط برای اهداف غیرنظامی است. گروسی گفت:
نوساناتی در تولید ۶۰ درصد [اورانیوم غنی‌شده] وجود داشته است، اما چیز چشمگیری نیست. آنچه ما می‌بینیم این است که یک میزان تولید ثابت وجود دارد. آنها در گذشته شتاب بیشتری داشتند، اما چیزی که ما الان می‌بینیم یک [سرعت] ثابت [در تولید اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده] است. اما برنامه [هسته‌ای ایران] در حال رشد است، بزرگ‌تر می‌شود، گسترده‌تر می‌شود، قوی‌تر می‌شود – بدون شک.
گروسی گفت که مذاکرات فنی بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مقام‌های ایرانی از زمان بازگشتش از ایران ادامه داشته است.
تهران در سفر گروسی هیچ تعهدی در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نپذیرفت، اما هر دو طرف در مورد موضوعاتی بحث کردند که باعث ایجاد اصطکاک بین آنها شده است.
آژانس امیدوار است از مذاکرات برای متقاعد کردن تهران برای نصب مجدد دوربین‌های آژانس در تأسیسات هسته‌ای، اجازه دسترسی بازرسان به کارخانه‌های تولید قطعات سانتریفیوژ و بازدید از تأسیسات اعلام‌نشده‌ای که در آنجا آثار اورانیوم غنی‌شده کشف شده، استفاده کند.
گروسی گفت، در ماه مارس سال گذشته، تهران متعهد شد که حدود ۳۰ دوربین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در تأسیسات هسته‌ای خود نصب کند، اما تنها ۹ دوربین فعال شدند.
به نظر می‌رسد که مقام‌ها در تهران قبل از نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خردادماه مایل به کاهش تنش هستند. صدور قطعنامه محکومیت در این نهاد بعدتر می‌تواند بهانه‌ای جدی برای فعال کردن مکانیسم ماشه توسط اروپایی‌ها قبل از اکتبر ۲۰۲۵ باشد. اکتبر ۲۰۲۵ دوره زمانی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ به عنوان ضامن برجام به پایان می‌رسد و اگر تا آن زمان مکانیسم ماشه فعال نشود، تحریم‌های پیشین ایران در شورای امنیت سازمان ملل به صورت خودکار لغو خواهد شد.
