بخش سیاست
ساعاتی پس از حمله موشکی به ساختمان مجاور سفارت ایران در دمشق، یک مقام آمریکایی به وب‌سایت «اکسیوس» گفت ایالات متحده آمریکا به ایران گفته است که «هیچ ارتباط یا اطلاع قبلی» از این حمله نداشته است.
اکسیوس نوشته است که مقام‌های اسرائیلی و آمریکایی گفته‌اند که «اسرائیل چند دقیقه پیش از حمله نیروی هوایی خود، دولت آمریکا را از حمله مطلع کرده است» و «برای انجام حمله از آمریکا چراغ سبز نخواسته است.»
روز گذشته، دوشنبه ۱۳ فروردین / یکم آوریل ساختمان سرکنسولگری و محل اقامت سفیر جمهوری اسلامی ایران در دمشق، پایتخت سوریه هدف حمله موشکی قرار گرفت و به‌جز محمدرضا زاهدی، فرمانده سپاه قدس در لبنان و سوریه، محمدهادی حاجی رحیمی، معاون او، حسین امان‌اللهی، مهدی جلالتی، محسن صداقت، علی آقا‌بابایی و علی صالحی روزبهانی، دیگر اعضای سپاه قدس کشته شدند.
حسین اکبری، سفیر ایران در دمشق روز گذشته (دوشنبه) گفت اسرائیل با هواپیمای اف۳۵ با شش موشک ساختمان محل اقامت و کنسولگری را هدف قرار داد. اکبری تهدید کرد که ایران پاسخ اسرائیل را «در زمان و مکان مناسب» خواهد داد.
یک مقام آمریکایی به اکسیوس گفت از هشدارهای اسرائیل جزئیاتی در دست نیست و اسرائیلی‌ها به واشنگتن نگفتند که قصد بمباران ساختمانی در محوطه سفارت ایران را دارند.
به‌نوشته اکسیوس این حمله اندکی قبل از تماس ویدئویی جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید و آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده با مقام‌های بلندپایه اسرائیلی برای بحث در مورد گزینه‌های جایگزین در مورد تهاجم زمینی اسرائیل به رفح، انجام شد و در مدت دو ساعت‌ونیم گفت‌وگوی ویدئویی موضوع این حمله در سوریه مطرح نشد.
این وب‌سایت افزوده است که «دولت بایدن عمیقاً نگران است که حمله اسرائیل به تشدید تنش در منطقه منجر شود.»
اکسیوس افزوده است که سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل محمدرضا زاهدی را که به حزب‌الله و دیگر نیروهای نیابتی ایران در لبنان و سوریه تسلیحات می‌فرستاده و فعالیت‌های آن‌ها را هماهنگ می‌کرده است زیر نظر داشته‌اند. یک مقام در تل‌آویو نیز گفته است که فرصت عملیات برای هدف قرار دادن او، در این روزهای اخیر فراهم شده است.
متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز گفت واشنگتن «نگران هر چیزی است که سبب تشدید تنش یا افزایش درگیری در منطقه شود».
Ad placeholder
احضار مقام سفارت سوئیس
این در حالی است که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در شبکه اجتماعی اکس نوشت:
در پی حمله تروریستی رژیم اسرائیل به ساختمان دیپلماتیک کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق و شهادت چند تن از مستشاران رسمی نظامی ایران، مقام سفارت سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران، ساعت ۰۰,۴۵ دقیقه بامداد امروز (سه‌شنبه) توسط مدیرکل آمریکا به وزارت خارجه فراخوانده شد.
امیرعبداللهیان افزود پیام مهمی به دولت آمریکا به‌عنوان حامی اسرائیل ارسال شد و آمریکا باید پاسخگو باشد.
پیش از آن، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، حمله به ساختمان بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی در دمشق را شدیداً محکوم کرد و ضمن نسبت دادن آن به اسرائیل گفت «مسئولیت عواقب و پیامدهای آن» با این کشور است. کنعانی افزود:
جمهوری اسلامی ایران، ضمن محفوظ دانستن حقوق خود برای اتخاذ اقدامات متقابل، نسبت به نوع واکنش و تنبیه متجاوز تصمیم می‌گیرد.
نمایندگی ایران در ژنو نیز در واکنش به این حمله نوشت:
ما هشدار می‌دهیم که رژیم اسرائیل از قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد سرپیچی می‌کند، به بی‌قانونی دامن می‌زند و تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است. باید پاسخگوی این اعمال مخرب و تمام جنایات خود باشد.
تشکیل شورای امنیت سازمان ملل
در همین راستا، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران حمله به سرکنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق را «جنایت جنگی» اسرائیل «علیه اماکن و افراد دارای مصونیت دیپلماتیک» دانست و اعلام کرد که ساعت ۲۱ شب گذشته (دوشنبه) جلسه‌ای با شرکت ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم تشکیل داده و در این‌باره «تصمیمات مقتضی» گرفته شده است.
از سوی دیگر، دمیتری پولیانسکی، معاون اول نماینده دائم روسیه در سازمان ملل نیز خبر داد که روز سه‌شنبه ۱۴ فروردین / ۲ آوریل، شورای امنیت سازمان ملل به درخواست روسیه نشستی برای بحث درباره حمله موشکی روز گذشته به ساختمان سرکنسولگری ایران در دمشق تشکیل می‌دهد.
خبرگزاری اسپوتنیک روسیه نوشته است که پولیانسکی در شبکه تلگرام نوشت:
پس از حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق، ایرانی‌ها از شورای امنیت خواستند این اقدام را محکوم کند. پس از نامه ایران، ما خواستار تشکیل جلسه علنی شورای امنیت شدیم.
به گفته دمیتری پولیانسکی، این جلسه قرار است سه‌شنبه ساعت ۱۹ به وقت محلی تشکیل شود.
وزارت امور خارجه روسیه نیز در بیانیه‌ای این حمله را «غیرقابل قبول» خواند و آن را محکوم کرد.
Ad placeholder
واکنش چند کشور دیگر
وزارت خارجه عربستان سعودی نیز حمله به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق را محکوم کرد. این وزارتخانه دوشنبه شب، در بیانیه‌ای گفت:
وزارت خارجه سعودی حمله به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق پایتخت سوریه را محکوم کرده و تأکید می‌کند که ریاض با هدف قرار دادن تأسیسات دیپلماتیک به هر دلیل و بهانه‌ای قاطعانه مخالف است.
وزارت امور خارجه سعودی همچنین گفت که حمله به تأسیسات دیپلماتیک نقض قوانین دیپلماتیک بین‌المللی و قواعد مصونیت دیپلماتیک است.
وزارت امور خارجه قطر نیز حمله به کنسولگری ایران در دمشق را به‌شدت محکوم کرد و آن را «نقض آشکار پیمان‌های بین‌المللی و عرف دیپلماتیک که حمله به سفارت‌ها و کنسولگری‌ها را جرم تلقی می‌کند» دانست.
وزارت امور خارجه پاکستان نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که این حمله نقض غیرقابل قبول حاکمیت سوریه و تضعیف ثبات و امنیت آن است.
در بیانیه وزارت خارجه پاکستان آمده است که این حمله نشانه «تشدید تنش بزرگ در منطقه‌ای از قبل ناآرام» است و از شورای امنیت سازمان ملل خواسته شده است که از ماجراجویی اسرائیل در منطقه جلوگیری کند.
فیصل مقداد، وزیر امور خارجه سوریه که به‌همراه وزیر کشور سوریه از صحنه حمله بازدید کرد، ضمن محکوم کردن این حمله گفت «شماری از مردم بی‌گناه» هدف قرار گرفتند.
حزب‌الله لبنان نیز روز سه‌شنبه با انتشار بیانیه‌ای هشدار داد که اسرائیل هزینه این حمله را پرداخت خواهد کرد و «قطعاً این جنایت بدون مجازات و انتقام» نخواهد ماند.
حزب‌الله لبنان در بیانیه خود درباره محمدرضا زاهدی نوشت:
زاهدی یکی از اولین کسانی بود که برای توسعه و پیشبرد کار مقاومت [حزب‌الله] در لبنان سال‌ها پشتیبانی، فداکاری و استقامت کرد.
عراق، اردن، عمان و امارات متحده عربی نیز این حمله را محکوم کردند.
اظهارات چند کارشناس
به نظر می‌رسد تحلیلگران در مورد این‌که آیا این اقدام منجر به جنگ منطقه‌ای می‌شود یا خیر، اختلاف نظر دارند.
جان آلترمن از مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن گفت اسرائیل احتمالاً این حمله را بیشتر به‌عنوان یک عامل بازدارنده می‌بیند. او گفت:
اسرائیلی‌ها متقاعد شده‌اند که اگر بخواهند عقب‌نشینی کنند، تهدید رشد خواهد کرد و کاهش نخواهد یافت. آن‌ها به این نظر رسیده‌اند که تا زمانی که چنین اقداماتی را به صورت دوره‌ای انجام دهند، مانع از اقدامات بعدی دشمنانشان خواهند شد.
با این حال، استیون کوک، تحلیلگر شورای روابط خارجی در واشنگتن از خطر تشدید تنش سخن گفت. او گفت:
سپاه پاسداران می‌تواند محدودیت‌ها برای نیروهای نیابتی در عراق و سوریه را کاهش دهد و نیروهای آمریکایی را دوباره در معرض خطر قرار دهد. ایرانی‌ها همچنین می‌توانند حزب‌الله را به سمت تشدید حملات خود به اسرائیل، که جسورتر و بیشتر شده‌اند، بکشاند.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران گروه بحران بین‌المللی با این نظر که خطر گسترش درگیری وجود دارد موافق است اما می‌گوید این موضوع ممکن است چندان نگرانی اسرائیل نباشد. واعظ می‌گوید:
[این] اسرائیل را در موقعیت برد-برد قرار می‌دهد زیرا اسرائیل می‌داند که ایران نمی‌خواهد وارد یک جنگ منطقه‌ای شود، بنابراین اگر حملات خود را علیه دارایی‌ها و نیروهای ایرانی در سوریه تشدید کند، احتمالاً بدون هزینه خواهد بود. اگر ایران پاسخ دهد و تلافی کند، بهانه موجهی برای گسترش جنگ خواهد شد.
این تحلیلگر می‌گوید اسرائیل تلاش می‌کند ایران را به یک جنگ منطقه‌ای بکشاند اما «این هنوز یک درگیری منطقه‌ای همه‌جانبه نیست.»
عباس اصلانی، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه می‌گوید حمله آشکار اسرائیل به دمشق «تشدید تنش جدی» است که با سال‌ها تقابل غیرمستقیم اسرائیل و ایران متفاوت است.
اصلانی که از تهران صحبت می‌کرد، به خبرگزاری الجزیره گفت:
اسرائیلی‌ها می‌خواهند دامنه جنگ را گسترش دهند تا آمریکا را وارد ماجرا کنند و توجه آمریکایی‌ها را بیشتر جلب کنند. آن‌ها نتوانسته‌اند به اهداف خود در این زمینه دست یابند و به همین دلیل می‌خواهند توجهات را منحرف کنند.
اصلانی افزود پاسخ ایران می‌تواند از سوی گروه‌هایی باشد که به‌طور غیرمستقیم با ایران همسو هستند و این پاسخ «یا می‌تواند مستقیماً از ایران علیه منافع اسرائیل و آمریکا در منطقه باشد، یا می‌تواند [پاسخی] ترکیبی باشد.»
اصلانی بر این نظر است که «ایران چاره‌ای جز انتقام نخواهد داشت.»
در همین حال، جیمز جفری که به‌عنوان سفیر آمریکا در عراق و ترکیه و معاون مشاور امنیت ملی در دوره جورج دبلیو بوش، رئیس جمهوری اسبق آمریکا خدمت می‌کرد، در گفت‌وگو با الجزیره، ابراز تردید کرد که ایران پاسخ اسرائیل را بدهد.
جفری به واکنش ایران پس از کشته‌شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه توسط ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ اشاره کرد. در حالی که در آن زمان بسیاری از جنگ همه‌جانبه بیم داشتند، ایران ترجیح داد عمدتاً بر حمایت خود از گروه‌های نیابتی تمرکز کند.
جفری افزود به‌رغم نگرانی ایالات متحده در مورد استراتژی اسرائیل در غزه، «اقدام خاصی علیه اسرائیل در این مورد انجام نخواهد شد.»
Ad placeholder
واکنش برخی نمایندگان مجلس در ایران
در پی حمله به کنسولگری ایران در دمشق، حمید رسایی، نماینده مجلس شورای اسلامی این نوشته را در شبکه اکس منتشر کرد:
یکی از پیام‌های مردمی: جناب رسایی بزرگوار! ما که صدامون به جایی نمی‌رسه شما که صدات شنیده می‌شه اعلام کن مسئولین محترم از عبارت «زمان و مکان مناسب برای جواب به اسرائیل» خودداری کنند. این جمله دیگه حال به‌هم‌زن شده.
جلال رشیدی کوچی، نماینده دیگر مجلس شورای اسلامی گفت: «ایران باید سفارت اسرائیل در آذربایجان را بزند.»
رشیدی کوچی در شبکه اکس نوشت:
تعلل، صبر و تأخیر در پاسخ قاطع و مشابه به حمله نظامی صهیونیست‌ها به خاک ایران، تحت هر عنوان، برابر است با ضربه سنگین به آبرو و عزت نام بزرگ ایران. پیشنهاد من، هدف قرار دادن آشکارا و مستقیم یکی از مراکز دیپلماتیک صهیونیست‌ها در یکی از کشورهای منطقه، ترجیحاً آذربایجان.
حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان چاپ تهران نیز در یادداشتی نوشت: «حمله به سفارتخانه‌های اسرائیل در کشورهای دیگر، حق مسلم ایران است» و «سازمان ملل هم باید از حمله ایران به مراکز دیپلماتیک اسرائیل حمایت کند.»
شریعتمداری همچنین تأکید کرد که «اسرائیل باید از جغرافیای سیاسی جهان محو شود.»
