توماج صالحی، صدای رسای پایداری  

الاهه نجفی

صفحه رسمی توماج صالحی در شبکه ایکس که توسط گروهی از دوستان او اداره می‌شود اعلام کرد که مسئولان قوه قضائیه با درخواست وکیل توماج مبنی بر فک و تخفیف قرار تأمین بازداشت موقت او مخالفت کرده‌اند. یکی از دلایل مخالفتشان هم این است که می گویند یکی از اتهامات در کیفرخواست توماج افساد فی‌الارض است. در حالی‌که سال گذشته او از این اتهام تبرئه شده بود. بیم از فعالیت مجدد توماج بعد از آزادی و همچنین جلوگیری از فرار او از دیگر دلایل واهی مسئولان قوه قضائیه است.

آبان دو سال قبل که توماج بازداشت شد، خبرگزاری‌های داخلی یک صدا اعلام کرده بودند که او هنگام فرار از ایران در مرزهای غربی کشور بازداشت شده است. اما به زودی معلوم شد که این شایعه‌پراکنی‌ها حقیقت ندارد.

توماج در جریان قیام بارها از معترضان خواسته بود به اعتراضات ادامه دهند و خیابان را ترک نکنند. به زودی معلوم شد که رسانه‌های حکومتی در ادامه سناریوسازی‌های نهادهای اطلاعاتی می‌خواستند با یک تیر دو نشان بزنند، هم این خواننده معترض را بازداشت کنند و هم اینکه تصویر او را در ذهن مخاطبان گسترده‌اش در بین جوانان مخدوش کنند. به یاد داریم که توماج به محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی و از دار و دسته سرکوبگران توصیه کرده بود که تا دیر نشده، از ایران فرار کند.

تصویری هم که از توماج صالحی با چشم‌بند در خبرگزاری‌های رسمی بعد از بازداشت او منتشر کرده‌ بودند، یادآور برخی تصاویر مخالفان ربوده شده از جمله روح‌الله زم بود. یاران و دوستان او گفته بودند این تصویر ساختگی است. بنابراین از همان آغاز یک تلاش کاملاً آشکار برای تخریب چهره توماج صالحی مشاهده می‌شد که با وجود تحصیلات دانشگاهی، در کارگاهی فلزکاری کارگری می‌کرد، با مطالبات مردم آشنا بود و به دلیل همین دردآشنایی هم، بی‌وقفه، درباره‌ اعتراضات مردم ایران، اعتصابات کارگری، اعدام‌ و زندان، فساد اقتصادی و سیاسی، مواضع اصلاح‌طلبان، قرارداد ۲۵ ساله با چین، خودکشی کودکان، بی‌اعتنایی هنرمندان به وضعیت جامعه‌ و سکوت‌شان و در حمایت از دادخواهان ترانه‌های خوش قافیه‌ای در سبک موسیقی رپ اعتراضی ساخته و خوانده بود و ترانه‌هایش هم سر زبان‌ها افتاده بود:

بله بله قربان، زندگی نرماله
یکی تو گور خوابه یکی ده تا برج داره، بله چشم قربان، زندگی نرماله
حق‌مون رو نمی‌خوایم مبادا که جرم باشه
قربان پایین رو دیدید سفره خالی رو دیدید؟
شما نورتون زیاده، شهر تاریک رو دیدید؟

به هر حال، کمتر از یک ماه پس از بازداشت توماج دادگاه رسیدگی به اتهامات او که عبارت بود از محاربه و افساد فی‌الارض «پشت درهای بسته و بدون حضور وکیل انتخابی» برگزار شد. همزمان کارزاری هم برای آزادی توماج به راه افتاد که در طی کمتر از چند روز به ۳۰۰ هزار امضا رسید و بیش و کم همزمان با این تحولات بیش از ۱۵۰ سیاستمدار و نهاد و چهره سیاسی از سراسر جهان خواهان آزادی او شده بودند.

ما هنوز به یاد داریم که توماج در اثر ضرب و جرح در دوران بازجویی، از جمله دچار تورم و خون‌ریزی چشم و شکستگی دنده و انگشتان شده بود و نیاز به انتقال به بیمارستان داشت و با این‌حال مسئولان قضایی با درمان او در خارج از زندان مخالفت می‌کردند. او که در آن ایام در زندان دستگرد محبوس بود، تا آن حد از نظر کمبود امکانات درمان رنج می‌برد که در نامه‌ای به وکیلش از عصب‌کشی دندانش با «سیم ماسک و نمک و درد بی‌اندازه» خبر داده بود.

در این فاصله «پای راست، انگشتان دست چپ و چشم راست» توماج که پیش از آن به دلیل «ضرب‌وجرح» در زمان بازداشت آسیب دیده بود نیاز فوری به درمان پیدا کرد و پای راست او هم نیاز به جراحی داشت. پس مسئولان قضایی با آزادی او به قید وثیقه برای ادامه درمان در خارج از زندان موافقت کردند. توماج وقتی که آزاد شد بیش از یک سال از زندگی‌اش را در زندان سپری کرده بود که ۲۵۲ روز آن انفرادی بود.

امیر رئیسیان، وکیل توماج به «شبکه شرق» گفته بود که موکلش شکایاتی را به دلیل عدم رسیدگی مقام‌های زندان به موضوع شکستگی پایش و همچنین انتشار اخبار نادرست درباره او در برخی رسانه‌ها، در دادسراهای «کارکنان دولت» و «رسانه» ثبت کرده است.

شنبه ۲۷ آبان این رپر معترض در نخستین ویدیو پس از آزادی‌اش از زندان، درباره موضوعاتی از جمله شکنجه خود در بازداشتگاه اداره اطلاعات، حمایت مردم از او و همچنین شایعه‌هایی که درباره او در فضای مجازی مطرح شده است، صحبت کرد. او در یک ویدیوی طولانی از حمایت‌های مردم تشکر کرد و گفت:

برخی‌ها به من می‌گویند قهرمان، اما مردمی که جان من را [در زندان] نجات دادند، قهرمان هستند.

توماج صالحی درباره شکنجه‌هایی که در زمان بازداشت متحمل شده بود گفت:

طی مدت طولانی من را شکنجه کردند، به سرم و صورت ضربه زدند و دست و پای من را شکستند.

با انتشار این ویدیو که بازتاب گسترده‌ای هم در رسانه‌ها و در شبکه‌های اجتماعی یافت، توماج پس از ۱۲ روز آزادی در ۹ آذر ۱۴۰۲ توسط عده‌ای مأمور لباس شخصی مسلح و بدون ارائه هرگونه حکم قضایی، کارت شناسایی و با ضرب و شتم شدید در بابل مجدداً بازداشت شد و به مکانی نامعلوم منتقل شد. انجمن قلم آمریکا با انتشار بیانیه‌‌ای اعلام کرد:

ما محکومیت توماج صالحی را به شدت محکوم می‌کنیم و خواستار آزادی فوری او و رفع تمامی اتهامات علیه او هستیم. مقامات ایرانی بارها و بارها ترس شدید خود از هنرمندان، موسیقیدانان، نویسندگان، روزنامه‌نگاران، فیلمسازان و دیگرانی که جرأت می‌کنند عقاید مخالف با سیاست‌های رژیم کنونی را بیان کنند، نشان داده است. این بزدلی باید متوقف شود. ایران به آزادی هنری و جامعه هنری خود برای الهام بخشیدن به شهروندان برای ایجاد آینده‌ای بهتر و عادلانه‌تر برای همه نیاز دارد. بازداشت مجدد صالحی و محکومیت شدید او بخشی از یک تلاش حساب شده برای سرکوب صداهای مخالف است که نشان‌دهنده سرکوب گسترده‌تر و نگران‌کننده حق اساسی آزادی بیان است.

توماج در سال ۲۰۲۳، جایزه «هِرِتیک» یا «بدعت‌گذار» سازمان «گلوبال میوزیک اواردز» را به خاطر آهنگ «فال» در بخش موسیقی اعتراضی – کنشگری دریافت کرده است. او همچنین به‌دلیل حمایت از حقوق بشر، آزادی بیان و ترویج صلح توسط هنر و اشعارش برنده جایزه «فرهنگ مقاومت» شد. در سال ۲۰۲۳ سازمان «شاخص سانسور» توماج را به عنوان برنده جایزه سالانه آزادی بیان در بخش هنر معرفی کرد. توماج اما این جایزه به ارزش ۲۵۰۰ پوند را به سیل‌زدگان سیستان و بلوچستان اهدا کرد.

Ad placeholder

مجموعه‌ای از مقالات زمانه در نقد و بررسی آثار توماج صالحی را گرد آورده‌ایم. می‌خوانید:

توماج: شوالیه‌ی جنبش انقلابی ژینا

شاهپور شهبازی ــ صدای توماج از تاریخ و روح اساطیر آغاز کرد اما اسطوره را به بچه‌ها‌ی کار امروز، دست‌های پینه‌بسته‌ی کارگران، به خون ندا آقا سلطان، به خشکی دریاچه ارومیه، به صورت سرباز سیلی‌خورده و به تیری که بر سینه‌ی اهواز تشنه نشست، پیوند زد و این چنین او صدای بلوچ، کرد، عرب، ترک، بختیاری و … شد.

[ادامه]

توماج را آزاد کنید: در دفاع از آزادی بیان هنری

عادل عطار ــ زندانی کردن توماج تلاش دیگری برای سرپوش گذاشتن بر اختلاف‌ است، سمپتوم دیگری از بیماری اختلاف‌هراسی یک حکومت یکدست‌ساز.

[ادامه]

وحشت حکومت از توماج صالحی

معین سخامنش ــ توماج با وجود تحصیلات دانشگاهی در رشته مهندسی مکانیک در کارگاهی فلزکاری کارگری می‌کرد. این پیشه و آگاهی او از منافع طبقه کارگر،‌ او را به کاوه افسانه‌ای ایران باستان که هم آهنگر بود و هم شورشی متصل می‌کند. آگاهی و محبوبیت او «نظام» را به وحشت انداخته و اهمیت دستگیری توماج نیز از همین روست.

[ادامه]

توماج گفت لعنت بر فساد لعنت بر استبداد

افسانه خاکپور ــ توماج صدای کارتون‌خواب‌ها، کولبران و کودکان کار، فریاد بلند سال‌های فروخفته در خوف، صدای محکومین بدار، صدای پابرهنگان و فغان گرسنه‌گان، صدای داد و انزجار از استبداد، بیزار از ظلم پیران درنده‌خو.

[ادامه]

فنجان وارونه «نظام» – آخرین کار توماج صالحی پیش از بازداشت

کاوه روشنگر- توماج صالحی، خواننده سرشناس انقلابی در آخرین ترانه‌‌ای که قبل از بازداشت منتشر کرد، «نظام» را به یک فنجان قهوه تشبیه کرده است. او در ترانه «فال» بازداشت خودش را پیش‌بینی کرده بود.

[ادامه]