دانشمندان درباره تخریب آمازون و ذوب شدن یخ‌های قطبی گرینلند چه می‌گویند؟

بخش محیط زیست

جنگل آمازون سریع‌تر از آنچه پنداشته می‌شد در حال ویرانی است. ذوب شدن یخ‌های قطبی گرینلند نیز سبب شده پوششی گیاهی‌‌‌ای شکل بگیرد با تالاب‌ها، سنگلاخ‌ها و درختچه‌ها. اکوسیستم ناحیه به‌طرز نگران‌کننده‌ای در حال تغییر است.

برای جلوگیری از روند سریع ذوب شدن یخ‌های قطبی و محافظت از آمازون، تلاش برای جلوگیری از بالارفتن دی‌اکسید کربن و حفظ آن در مرز ۱٬۵ درجه سانتی‌گراد تا ۲۱۰۰ و رسیدن به حد صفر در سال ۲۰۵۰ بیش از پیش حیاتی است.

Ad placeholder

پیامدهای آب شدن یخ‌های قطبی جبران‌ناپذیر است

بر اساسی یکی از تحقیقات اخیر تالاب‌های تولید متان در سراسر گرینلند تقریباً چهار برابر شده است، زیرا یخ‌ها با سرعت بسیاری در حال ذوب شدن هستند. محققان در این پژوهش این تغییر را از دهه ۱۹۸۰ مستند کرده و نشان می‌دهند که مناطق وسیعی که پیش‌تر پوشیپه از یخ بود با سنگلاخ‌ها، تالاب‌ها و برخی درختچه‌ها جایگزین شده است و محیط را تغییر داده است.

به گزارش گاردین ذوب شدن صفحات یخی در گرینلند به ظهور پوشش گیاهی انجامیده و این پوشش گیاهی خطر افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، افزایش سطح آب دریاها و بی‌ثباتی را به دنبال دارد. هرچه پوشش گیاهی در این ناحیه بیشتر شود، یخ‌های بیشتری نیز ذوب خواهند شد. تجزیه و تحلیل داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهند که طی سه دهه گذشته حدود ۱۱ هزار مایل مربع از یخ‌های گرینلند و یخچال‌های طبیعی ذوب شده‌اند که مساحتی معادل وسعت کشور آلبانی است و برابر با ۱٬۶ درصد از کل پوشش یخی گرینلند است.

بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد دانشمندان دریافتند که روند ذوب شدن یخ‌های گرینلند چهار برابر افزایش یافته است. آنها همچنین دریافتند که یخچال‌های طبیعی در شمال آمریکا و کانادا نیز در همین وضعیت قرار دارند. اولین پیامد ذوب شدن یخچال‌های طبیعی بالا رفتن آب دریاهاست که پیامدهای ناگواری در برخواهد داشت.

پژوهشی دیگر که در ژانویه ۲۰۲۱ منتشر شد نشان داد که روند ذوب شدن یخچال‌های طبیعی در سرتاسر جهان با سرعت وحشتناکی ادامه دارد. در این بین وضعیت ذوب یخ‌ها در گرینلند و قطب جنوب سریع‌تر از نواحی دیگر است.

طبق داده‌های این پژوهش سرعت ذوب یخچال‌های طبیعی در حال حاضر با بدترین پیش‌بینی‌های کارگروه تغییرات اقلیمی سازمان ملل برابری می‌کند.

برای احیای آمازون اقدامی بین‌المللی نیاز است

بر اساس نتایج یک مطالعه تا سال ۲۰۵۰ بیش از نیمی از جنگل‌های بارانی آمازون در نتیجه تنش آبی، قطع درختان و اختلالات اقلیمی از بین خواهد رفت و به نقطه بحرانی خواهد رسید.

به گزارش گاردین این گزارش که تا امروز جامع‌ترین گزارش در تجزیه و تحلیل اثرات ترکیبی فعالیت‌های انسانی محلی و بحران آب و هوایی جهانی است، هشدار داد که جنگل پیش از این از خطر قرمز امن بودن عبور کرده و اقدامات اصلاحی برای احیای مناطق تخریب‌شده و بهبود تاب‌آوری اکوسیستم ضرورت بسیاری دارد.

به گفته برناردو فلورس از دانشگاه فدرال سانتا کاتارینا برزیل، نویسنده اصلی این مطالعه، سرعت تخریب آمازون بیش از آن‌چیزی بود که او انتظار داشت. او می‌گوید:

جنگل از قبل ضعیف‌تر و همگن‌تر شده و این روند تا سال ۲۰۵۰، به‌سرعت شتاب خواهد گرفت. اگر اکنون اقدام نکنیم، توان کنترل این وضعیت را از دست خواهیم داد.

داده‌های این پژوهش که ۱۴ فوریه در مجله «طبیعت» (Nature) منتشر شد جهان را به اقدامی بین‌المللی و جدی فرا می‌خواند زیرا توقف محلی جنگل‌زدایی در آمازون، بدون کاهش انتشار دی‌اکسید کربن در جهان بی‌ثمر خواهد بود.

جنگل آمازون نزدیک به نیمی از اکسیژن جو زمین را تولید می‌کند. از جنگل‌های آمازون به‌عنوان بزرگ‌ترین میراث طبیعی جهان یاد می‌شود و برخی آن را «ریه‌های کره زمین» می‌نامند.

Ad placeholder

جنگل‌های آمازون در برابر تغییرات آب و هوایی ۶۵ میلیون سال مقاومت کرده‌اند، اما این منطقه اکنون در معرض فشار بی‌سابقه‌ ناشی از خشکسالی، گرما، آتش‌سوزی و تغییر کاربری زمین قرار دارد که حتی در مناطق مرکزی این زیست‌بوم نیز رخنه کرده است. در سال‌های اخیر در بسیاری از مناطق جنگل آمازون، باران کمتری می‌بارد و این کارکرد جنگل را تغییر می‌دهد: جنگلی که مخزن کربن بود در حال تبدیل شدن به یک انتشار دهنده کربن است.

این مطالعه با استفاده از داده‌های اخیر جمع‌آوری‌شده روی زمین، سه روند اکوسیستم احتمالی را ردیابی کرد: یک ساوانای ماسه‌ای سفید، یک تاج‌پوش باز تخریب شده و یک جنگل تخریب‌شده و تمام این موارد آتش‌سوزی و خشکسالی بیشتری را به همراه خواهند داشت.

ساوانا یا گرم‌دشت به علفزارهای گرمسیری و و نیمه‌گرمسیری حوالی استوا گفته می‌شود. جنگلی که تاج‌پوش باز دارد به این معنی است که نوک یا تاج درخت‌ها در کنار یکدیگر قرار نمی‌گیرند. در تقابل با این، جنگل‌هایی که سایبان جنگلی دارند یا تاج‌پوش هستند، جنگل‌هایی هستند که درختان با لمس یکدیگر سایبانی را بر روی جنگل ایجاد می‌کنند.

در اکتبر ۲۰۲۰ نیز پژوهشی منتشر شد که جمعی از دانشمندان هشدار دادند که به علت کاهش میزان بارش ۴۰ درصدی، آمازون در وضعیتی قرار دارد که می‌تواند به جای جنگل‌های بارانی، به‌عنوان گرم‌دشت یا ساوانا به حیات اقلیمی‌شان ادامه دهد.

این پژوهش در ژورنال علمی «نیچر کامیونیکیشنز» (Nature Communications) منتشر شد و دانشمندانی از دانشگاه‌های استکهلم سوئد، اوترخت هلند، نایمخن هلند، واخنینگن هلند و پُتسدام آلمان در آن مشارکت کردند.

آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های آمازون یکی از مهمترین دلایل تخریب این جنگل هستند. برخی از این آتش‌سوزی‌های به‌طور مستقیم به دلیل تغییرات اقلیمی رخ می‌دهند و برخی را عاملان انسانی «عمدا یا سهوا» ایجاد می‌کنند. بر اساس گزارش‌ها دلیل اصلی این آتش‌سوزی‌ها تغییر کاربری زمین است. طبق گزارش مرکز ملی تحقیقات فضایی برزیل در سال ۲۰۱۹ آمازون در هر دقیقه تقریباً معادل دو زمین فوتبال، جنگل از دست می‌دهد.

در دوران ریاست جمهوری ژائیر بولسونارو که از ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ ادامه یافت، با حذف مقررات حفاظت از جنگل‌ها در آمازون، بخش عظیمی از این جنگل‌ها به نام توسعه در آتش توسعه ناپایدار سوخت و بخشی از جنگل‌ را به زمین‌های کشاورزی ناپایدار تغییر کاربری دادند.

طبق گزارش‌های اخیر در سال ۲۰۲۳ این جنگل حدود ۲۰ درصد مساحت خود را با آتش‌سوزی و عوامل دیگر از دست داده است. مهمترین دلیل تخریب آمازون کماکان تغییر کاربری زمین به مجتمع‌های کشاورزی صنعتی است.

جنگل‌های آمازون در قاره آمریکای جنوبی، از میانه ۲۰۲۳ میلادی بدترین خشکسالی در ۵۰ سال اخیر را تجربه کرده است. به گفته پژوهشگران اقلیمی خشکسالی این منطقه به‌خاطر گرمایش جهانی بیش از عواملی همچون ال‌نینو، ناشی از فعالیت‌های صنعتی و سبک زندگی بشر است.

«موسسه کیفیت آب‌وهوایی جهانی» در پژوهش تازه خود با عنوان «تغییرات اقلیمی و نه ال نینو، محرک اصلی خشکسالی استثنایی در حوضه بی‌اندازه آسیب‌پذیر رودخانه آمازون است» در روز ۲۴ ژانویه سال جاری میلادی، برابر با چهار بهمن ماه ۱۴۰۲ این موضوع را مطرح کرد.

بر اساس داده‌های این گزارش پژوهشی، زندگی مردمی بومی جنگل‌های آمازون نیز بسیار دشوار شده است. مردم محلی شاهد ناپدید شدن و کمیاب‌شدن محصولات کشاورزی و آبزیان، به‌خصوص ماهیان، هستند. همزمان سفر برای آنها ناممکن شده چون سطح آب در رودخانه‌ها به‌شدت پایین آمده است و در نتیجه‌، صف‌های طولانی در جوامع محلی شکل گرفته تا کمک‌ دریافت کنند.