بخش سیاست
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی اعلام کرد بریتانیا، آلمان و فرانسه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را علیه جمهوری اسلامی ایران به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی ارائه کرده‌اند که می‌تواند به تشدید فشار علیه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی منجر شود. این قطعنامه در هفته جاری به رای گذاشته خواهد شد.
برمبنای گزارش رویترز از نسخه‌ای از پیش‌نویس قطعنامه جدید سه قدرت اروپایی که رویترز آن را مشاهده کرده، این پیش‌نویس باوجود نگرانی‌های ایالات متحده آمریکا درباره احتمال تشدید تنش‌ها به آژانس ارائه شده و در ادامه قطعنامه قبلی نوشته شده است.
شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۱۸ ماه قبل پنجشنبه ۱۷ نوامبر ۲۰۲۲ با تصویب قطعنامه‌ای از ایران خواست که فوراً با تحقیقات بازرسان آژانس در مورد ذرات یافته‌شده اورانیوم در سه مکان هسته‌ای اعلام‌نشده خود همکاری کند.
نماینده ایران در آژانس می‌گوید قطعنامه شورای حکام زمینه‌سازی برای اعمال تحریم‌هاست
پیش‌نویس قطعنامه قدرت‌های اروپایی به شورای حکام ناظر هسته‌ای سازمان ملل این هفته به رای گذاشته خواهد شد.
قطعنامه جدید دامنه همکاری ایران با آژانس را گسترش می‌دهد و خواهان بازرسی بازرسان است. در متن جدید از ایران خواسته شده بدون تأخیر با آژانس همکاری کند، آثار ذرات اورانیوم در سایت‌های اعلام نشده را توضیح دهد و به بازرسان آژانس اجازه دهد در صورت نیاز از سایت‌های مذکور نمونه‌برداری کنند.
این متن همچنین به مشکلاتی که اخیراً ممانعت ایران از حضور بخش اعظم کارشناسان ارشد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تیم بازرسی، ایجاد کرده پرداخته و از ایران خواسته که از این اقدام خود برگردد و بیانیه مشترک مارس ۲۰۲۳ را که در آن ایران متعهد به همکاری گسترده با آژانس شد، اجرا کند.
برمبنای گزارش رویترز در متن پیش‌نویس آمده است:
(شورای حکام) از ایران می‌خواهد که با آژانس همکاری کافی داشته باشد و اقدام‌های ضروری و فوری را مطابق قطعنامه نوامبر ۲۰۲۲ انجام دهد تا مسائل پادمانی را که با وجود تعاملات متعدد با آژانس از سال ۲۰۱۹ تاکنون [حل‌نشده] باقی مانده است، حل‌و‌فصل کند.
پس قطعنامه ۲۰۲۲، آژانس تعداد سایت‌های موردسوال را از سه سایت به دو سایت کاهش داد با این‌حال هنوز ایران هیچ توضیحی در این‌باره که آژانس از آن به‌عنوان «مسائل پادمانی باقی‌مانده» نام می‌برد، ارائه نکرده است.
Ad placeholder
در ایران خبرگزاری فارس به نقل از محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی نوشت: اگر شورای حکام قطعنامه‌ای علیه تهران تصویب کند، ایران واکنش نشان خواهد داد. خبرگزاری دولتی جمهوری اسلامی (ایرنا) هم به نقل از او نوشت ایران در فاز کاهش تعهدات برجامی‌ست. محمد اسلامی گفت:
ما طبق قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها، متعهد هستیم در صورتی که طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند، شرایط فعلی به وجود می‌آید. در صورتی که اگر آن‌ها به تعهدات خود عمل کنند، جمهوری اسلامی هم به تعهدات برجامی در خصوص بند‌هایی که برای برخی محدودیت‌ها وجود دارد، عمل خواهد کرد.
درخواست اسرائیل برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران: حل اختلاف در برجام چگونه است؟
رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بدون اشاره به جزئيات قطعنامه شورای حکام و آنچه از ایران خواسته شده گفت مسائل پادمانی در «روال طبیعی پادمانی و اپ‌پی‌تی ست»، بازرسی‌های آژانس در ایران هیچ وقت متوقف نشده و نخواهد شد و جمهوری اسلامی ایران طبق بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام به تعهدات خود عمل می‌کند و هر گونه فعالیت هسته‌ای که تعامل بین ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی را خدشه دار کند، نمی‌پذیرد.
رویترز به نقل از دیپلمات‌های غربی نوشته که بریتانیا، فرانسه و آلمان استدلال کرده‌اند که به‌رغم نگرانی‌ها درباره واکنش جمهوری اسلامی و تشدید تنش، ادامه عدم همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی و پیشبرد برنامه هسته‌ای‌اش چنین اقدامی را ضروری می‌کند. همچنین گفته می‌شود اگر سه قدرت اروپایی به تصویب این قطعنامه مطمئن نبودند آن‌را ارسال نمی‌کردند. آخرین قطعنامه شورای حکام در حالی تصویب شد که تنها روسیه و چین با آن مخالفت کردند.
برمبنای آخرین گزارش‌های ناظر هسته‌ای سازمان ملل ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد است و به غنی‌سازی ۹۰ درصدی که درجه تسلیحاتی محصوب می‌شود نزدیک شده و به‌اندازه کافی اورانیوم غنی‌شده تا این سطح را تولید و ذخیره کرده است. آژانس می‌گوید اگر ایران با همین روند به غنی‌سازی ادامه دهد، برای سه بمب اتم اورانیوم غنی‌سازی شده خواهد داشت.
قدرت‌های غربی می‌گویند که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری برای غنی‌سازی تا این سطح وجود ندارد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید هیچ کشور دیگری بدون تولید سلاح هسته‌ای این کار را انجام نداده است.
حکومت ایران اما می‌گوید اهدافش کاملا صلح آمیز است.
در متن پیش‌نویس قطعنامه جدید آمده است که اگر ایران به‌شکل لازم، کامل و بدون ابهام همکاری نکند رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است گزارشی «جامع» از ارزیابی احتمال وجود یا استفاده از موادهسته‌ای اعلام‌نشده تهیه کند که فشار بر تهران را بیشتر خواهد کرد.
Ad placeholder
چشم‌انداز وضعیت کنونی چیست؟
در صورت صدور این قطعنامه در شورای حکام، براساس آنچه تاکنون از محتوای آن منتشر شده است مدیرکل آژانس باید یک گزارش جامع در مورد جنبه‌های عدم همکاری و ابهام‌ها در مورد پرونده هسته‌ای ایران برای نشست آتی تدوین کند. همین الان هم مدیرکل آژانس هر سه ماه به شورای حکام و هر شش ماه به شورای امنیت سازمان ملل گزارشی از پرونده هسته‌ای ایران ارائه می‌دهد.
گزارش شش ماه به شورای امنیت منطبق بر متن قطعنامه ۲۲۳۱ همان شورا است که ضامن اجرای برجام بود و اکتبر سال آینده دوره زمانی اعمال آن به پایان می‌رسد. مکانیسم ماشه یا همان منتفی کردن برجام بدون امکان وتوی اعضای دائم شورای امنیت از جمله روسیه و چین بخشی از مفاد برجام و همین قطعنامه است. پس اروپا تنها همین ۱۵ ماه را برای اعمال این ابزار در اختیار دارد.
راهی که سه کشور اروپایی عضو برجام با صدور این قطعنامه شروع کرده‌اند در حکم مقدماتی برای راهی‌کردن پرونده ایران به شورای امنیت است؛ یعنی مسیری که می‌تواند در ۱۵ ماه آینده مکانیسم ماشه را فعال کند.
این فعلاً تنها ابزار فشار حقوقی و قانونی سه کشور اروپایی برای مهار ایران است. اروپا مجموعه‌ای از مشکلات و نگرانی‌هایی دارد که احتمالا در این دوره زمانی بر سر آن‌ها با ایران چانه‌زنی خواهد کرد. به‌جز برنامه هسته‌ای، موضوعات امنیتی خاورمیانه تا برنامه موشکی و پرونده مهاجران هم هست. در سایه مذاکرات پشت پرده ایران و آمریکا در عمان، فعال کردن این مسیر اروپا را مجدداً به بخشی از مذاکرات امنیتی وارد خواهد کرد که در شرایط فعلی واشنگتن و تهران در مسقط و بدون اروپایی‌ها آن‌را پیش می‌برند.
در بدترین سناریوی ممکن برای جمهوری اسلامی، این روند می‌تواند پس از نشست ابتدای پاییز شورای حکام آژانس حرکت پرونده به سمت شورای امنیت سازمان ملل و گشودن صندوقچه مکانیسم ماشه باشد. ایران پیش از این و زمانی که کاهش تعهدات برجامی‌اش را در سال ۹۸ کلید زد به اروپایی‌ها نامه داد و گفت که اگر مکانیسم ماشه فعال شود ایران از ان‌پی‌تی خارج می‌شود. خروج از ان‌پی‌تی یعنی قطع رابطه ایران با آژانس. برای غرب این به معنای تغییر دکترین هسته‌ای ایران خواهد بود و رفتن به سمت ساخت بمب اتمی. این کارتی است که ایران در دست دارد و در چند سال گذشته هر وقت خطر فعال شدن مکانیسم ماشه را احساس کرده از آن استفاده کرده است.
