بخش محیط زیست
اکتشاف بی‌رویه معادن در مناطقی که تحت حفاظت محیط زیستی قرار دارند از جمله تهدیدهای اقلیمی در ایران است. روزنامه «پیام ما» گزارش داده است که در غیاب چند کارشناس شورای عالی حفاظت محیط زیست، این شورا مجوز اکتشاف و بهره‌برداری از معدن سرب و روی آلبلاغ در اِسفَرایِن، واقع در استان خراسان شمالی و دو معدن در سرخ‌آباد و انگوران استان زنجان را که همگی در مناطق حفاظت‌شده قرار دارند، صادر کرده است.
بنا به این گزارش، مجید مخدوم و نغمه مبرقعی دینان که هر دو استاد دانشگاه و از اعضای شورای عالی حفاظت محیط زیست هستند در جلسه‌ای که این شورا هفته گذشته برگزار و چنین مجوزی را صادر کرده بود حضور نداشتند و می‌گویند از آن خبر ندارند.
مبرقعی ابراز تأسف کرده و گفته است:
معدن‌کاوی در مناطق حفاظت‌شده استاندارد خاص می‌خواهد و این استانداردها وجود ندارد، حتماً پیگیر این ماجرا خواهیم بود.
مجید مخدوم هم گفته است این مجوز تا زمانی که امضای تمامی اعضای شورای عالی حفاظت محیط زیست را نداشته باشد معتبر نیست و او آن را امضا نخواهد کرد و اجازه چنین کاری در مناطق حفاظت‌شده را نخواهد داد.
منطقه ساریگل ۲۰ شهریور سال ۱۳۵۳ به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده «شاه جهان» تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. این منطقه پس از انقلاب به ساریگل تغییر نام داد. این منطقه که در شمال شرقی اسفراین قرار دارد حدود ۲۲ هزار هکتار و پارک ملی آن حدود هفت هزار و ۳۷ هکتار است.
عملیات اکتشافی معدن آلبلاغ در پارک ملی ساریگل به‌شکل رسمی چهارم دی‌ماه سال ۱۴۰۰ به پایان رسید و حسین حاجی‌‌بگلو، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی در پاییز ۱۴۰۱ اعلام کرد که این معدن به قرارگاه خاتم‌الانبیاء سپاه پاسداران واگذار می‌شود.
«پیام ما» نوشته است که پیش‌از آن تاریخ نیز صحبت‌هایی در مورد معدن‌کاوی در این منطقه در جریان بود و خبرهایی مبنی‌بر برداشت غیرمجاز محلی‌ها به گوش می‌رسید. چنان‌که در سال ۱۳۹۸، روزنامهٔ جوان از مرگ هفت معدن‌چی در طول ۹ ماه خبر داد و نوشت:
منابع کارگری در استان خراسان شمالی از مرگ معدنچی‌ها در معدن سرب و روی آلبلاغ اسفراین خبر می‌دهند. مرگ‌هایی که بر اثر ریزش کوه و یا سُر خوردن آن‌ها از دامنه کوه به پایین رخ می‌دهد.
برداشت در این منطقه حفاظت‌شده، با اکوسیستم خاص و حیات‌وحش گسترده نگرانی‌های بسیاری در میان فعالان محیط زیست ایجاد کرده است اما محمدرضا حسین‌نژاد می‌گوید «این اتفاق علاوه بر عمران و آبادانی باعث درآمد مردم منطقه خواهد شد».
علی وطن‌دوست، فعال محیط زیست در خراسان با اشاره به فاصله ۱۵ کیلومتری سد اسفراین تا معدن گفت:
آلودگی سفره‌های آب زیرزمینی و آب سد اسفراین و حجم عظیم بیماری‌های سرطانی که توسط فعالیت معدنی به مردم تحمیل می‌شود، فاجعه خواهد بود. دانشگاهیان و شبکه بهداشت و درمان باید وارد کار شوند و درباره تبعات این کار هشدار دهند.
منطقه حفاظت‌شده انگوران که حدود ۱۲۵ هزار هکتار وسعت دارد و نزدیک به ۳۰ هزار هکتار آن پناهگاه حیات وحش انگوران و بقیه به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده تعیین شده، یکی از قدیمی‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران است و حفاظت از آن از سال ۱۳۴۹ آغاز شده است. این منطقه کوهستانی در شهرستان «ماه‌نشان» در بخش غربی استان زنجان و هم‌مرز با استان‌های آذربایجان غربی و کردستان قرار دارد.
علی اسدی، معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان تیرماه سال گذشته از وجود ۲۳ معدن فعال در این منطقه حفاظت‌شده خبر داد و گفت:
برخی معادن بدون مجوز محیط زیست فعالیت می‌کنند که پرونده‌های قضایی برای آن‌ها تشکیل شده و در حال پیگیری است.
در سال‌های گذشته ۱۳ هزار هکتار از منطقه انگوران به اکتشاف معدن اختصاص داده شده و همین موضوع اعتراض فعلان محیط زیست را برانگیخته است.
این اعتراضات نتیجه‌ای در بر نداشت و اکنون در‌حالی‌که منطقه انگوران با معادن بسیار و مشکلات محیط زیستی معدن سرب و روی دست‌وپنجه نرم می‌کند، شورای عالی حفاظت محیط زیست مجوز دیگری برای راه‌اندازی معدن در این منطقه صادر کرده است.
رضا رمضانی، فعال محیط زیست در زنجان، در این‌باره به «پیام ما» گفت:
این منطقه به‌دلیل فعالیت بیش از ظرفیت، آسیب بسیاری دیده است و امکان بارگذاری جدید ندارد. اما رویکردی بین مسئولان استانی و کشوری وجود دارد که فکر می‌کنند برداشت از معادن به هر قیمتی به‌معنای توسعه و کسب درآمد است.
منطقه حفاظت‌شده سرخ‌آباد با وسعت حدود ۱۲۳ هزار هکتار نیز در ۱۸ کیلومتری شمال غرب زنجان قرار دارد. این منطقه زیست محیطی به دلیل شرایط اکولوژیکی خاصی که دارد زیستگاه پوشش‌های گیاهی متنوع و همچنین انواع پستانداران، پرندگان و آبزیان است. با این حال در سال‌های اخیر این منطقه با تغییر کاربری گسترده روبه‌رو شده و ساخت ویلا، دام‌پروری و گلخانه در آن رواج یافته است.
رضا رمضانی درباره اکتشاف معدن در سرخ‌آباد گفت:
در این منطقه حتی پادگان و پارکینگ خودروهای اسقاطی هم ساختند. در اراضی کرکندی سرخ‌آباد چندین معدن سنگ لاشه داریم و به احتمال زیاد معدنی که مجوز فعالیت گرفته معدن مس است.
مناطق حفاظت‌شده در ایران بیش از پیش تخریب شده و روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شوند و این نگرانی فعالان محیط زیست را برانگیخته است.
«پیام ما» نوشته است:
فعالان می‌پرسند سود برداشت از این معادن چه میزان است که قرار است به‌خاطر آن اکوسیستم مناطق به‌هم ریزد، حیات گیاهی و جانوری نابود شود و قانون به‌راحتی زیر پا گذاشته شود؟ قانونی که براساس آن شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست نباید مجوز بهره‌برداری در مناطق حفاظت‌شده را صادر کند؛ اما این مجوزها به‌دلایل واهی مانند کمک به چرخه اقتصاد محلی صادر می‌شود و در پایان آن‌چه می‌ماند زمین بیمار و هوای مسموم است.
