گروه کارگری
مالکان کارخانه طنین پیک سبلان حدود ۵۵۰ کارگر را با ساعت کار طولانی، دستمزد کم و اجبار به شبکاری استثمار می‌کنند. کارگران این «شرکت برتر صادرکننده» با قرارداد یک ماه استخدام می‌شوند و دستمزدشان کمتر از حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار است.
«زمانه» به اطلاعاتی دست یافته است که نشان می‌دهد مالکان «طنین پیک سبلان» کارگران را از حقوق اولیه‌شان محروم و به اضافه‌کاری بدون دستمزد مجبور می‌کنند. آنها پاسخ کارگران معترض را با اخراج فوری از کار می‌دهند.
کارخانه طنین پیک سبلان که در شهرک صنعتی شماره دو اردبیل مستقر است، طی سالهای اخیر چند مرتبه به عنوان «واحد نمونه ملی»، «صادر کننده برتر» و مالکانش به عنوان «کارآفرین برتر» انتخاب شده اند. آخرین بار در سال ۱۴۰۰ این شرکت لوح تقدیر واحد نمونه ملی «سی و سومین جشنواره ملی کارگران، گروه‌های کاری و واحدهای نمونه» را با امضاء ابراهیم رئیسی، رئیس دولت جمهوری اسلامی ایران دریافت کرد. همان سال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی اردبیل از مدیرعامل این شرکت به دلیل «خدمات مطلوب به جامعه کار و اشتغال آفرینی» تقدیر کرد.
اطلاعات رسیده به زمانه نشان می‌دهند مدیرعامل و مالک کارخانه تولیدکننده توپ ورزشی و اسباب‌بازی طنین پیک سبلان در حالی مورد تقدیر قرار گرفت که کارگرانش را از حقوق اولیه محروم کرده بود. مالکان این شرکت کارگران را با قرارداد موقت یک ماهه استخدام می‌کنند، بدون اینکه یک نسخه از قرارداد را در اختیار آنها بگذارند. کارگران حتی اجازه ندارند از قراردادی که امضاء می‌کنند عکس بگیرند.
این محدودیت نسبت به فیش حقوق ماهانه کارگران نیز اعمال می‌شود. منابع «زمانه» می‌گویند ارائه فیش حقوق و عکس‌گرفتن از آن ممنوع است و کارگران اطلاع دقیقی از دستمزد، مزایا، حق شیفت و شبکاری و همینطور کسورات ندارند.
یک دلیل مالکان طنین پیک سبلان برای عدم ارائه فیش حقوقی و قرارداد به کارگران پیشگیری آنها از شکایت کارگران اخراجی به مراجع قانونی است. یک منبع در این کارخانه این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید ندادن فیش حقوقی و یا حتی ممنوع بودن عکس گرفتن از آن «به منزله این است که کارگر در زمان اخراج و تسویه بدون در دست داشتن مدرکی، نتواند به اداره کار شکایت کند.»
یک دلیل دیگر این رویه هم غیرشفاف بودن دستمزد، اضافه‌کاری، حق شیفت و کسورات کارگران است. به گفته منابع «زمانه» حقوق کارگران خط تولید «اغلب از حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار هم کمتر است» و مدیران شرکت «حق شیفت» و «شب کاری» را پرداخت نمی‌کنند. دستمزد اضافه‌کاری اجباری کارگران هم «کامل و به موقع» پرداخت نمی‌شود و مدیران شرکت هر ماه «با بهانه‌های واهی» اضافه‌کاری کارگران را کاهش می‌دهند.
Ad placeholder
اضافه‌کاری مجانی
خط تولید کارخانه طنین پیک سبلان شبانه روزی فعال است و کارگران در سه شیفت صبح، عصر و شب حداقل یک تا دو ساعت بیشتر از هشت ساعت کار روزانه، در فضای آلوده کار می‌کنند تا تولید را به آمار تعیین‌شده برسانند. به گفته منابع «زمانه» آمار تولید روزانه تعیین‌شده «بیشتر از توان یک کارگر است» و «فشار کار زیادی را به کارگران تحمیل می‌کند».
مالکان این شرکت که دو مرتبه به عنوان کارآفرین نمونه انتخاب و تقدیر شده‌اند کارگران شیفت صبح را به دو ساعت کار اضافه مجبور می‌کنند. کارگران شیفت عصر و شب هم ۹ ساعت کار می‌کنند اما حق شیفت و شبکاری آنها کمتر از میزان تعیین‌شده در قانون محاسبه می‌شود و یا اصلا پرداخت نمی‌شود.
قانون کار حق شبکاری را معادل ۳۵ درصد دستمزد یک ساعت تعیین کرده است. مدیران کارخانه اما هر هفته ۱۸۰ هزار تومان حق شبکاری به کارگران پرداخت می‌کنند. آنها همچنین برخی از کارگران را برای یک دوره طولانی به شبکاری مجبور می‌کنند. یک منبع کارگری می‌گوید: «در اقدامی کاملا غیرقانونی حتی کارگران به مدت ۳ هفته در شیفت شب پشت سر هم به اجبار کار می‌کنند، در حالی که مطابق قانون شیفت‌های کاری باید چرخشی باشد». به گفته او، مدیران شرکت کارگرانی را که به این وضعیت اعتراض دارند، فوری اخراج می‌کنند.
منابع زمانه تایید می‌کنند کارگران شیفت‌های عصر و شب فشار کار بیشتری را تحمل و همیشه از تعداد شیفت‌ها و آمار بالای تولید شکایت می‌کنند. درخواست آنها برای چرخش منظم کارگران در شیفت‌های سه‌گانه از سوی مدیران نادیده گرفته می‌شود.
کار در فضای سمی
کارگران کارخانه تولید توپ ورزشی که مسئولان دولتی از آن به عنوان یکی از شرکت‌های موفق در صادرات در شرایط تحریمی نام می‌برند، به دلیل کار با پلاستیک در معرض مواد سمی و آلوده‌ای هستند که به ریه و دستگاه تنفسی آنها زیان می‌رساند.
بر اساس اطلاعات رسیده به زمانه امکان ابتلای کارگران به بیماری‌های ریوی و حتی سرطان ریه بسیار محتمل است چرا که «در قسمت لاستیک‌سازی و بلیدرسازی که مواد اولیه لاستیک توپ در این واحد تولید می‌شود، ماده شیمیایی مورد استفاده کربنات سدیم و بچینگ است که مستقیما ریه‌ها را درگیر می‌کند و در دراز مدت باعث ابتلا به سرطان ریه می‌شود.» این اطلاعات فاش می‌کنند «تنفس این ماده شیمیایی می‌تواند به عوارض نامطلوبی مانند تنفس مجاری تنفسی، سرفه، تنگی نفس، آسم و مشکلات ریوی منجر شود.»
قانون کار و مقررات مرتبط با آن معاینه دوره‌ای کارگران در معرض خطر را اجباری و وظیفه کارفرما می‌دانند و او را به استقرار خانه بهداشت و واحد حفاظت و ایمنی مکلف می‌کنند. منابع زمانه اما می‌گویند «بیش از دو سال است که هیچ پزشکی برای معاینه کارگران به کارخانه نیامده است و واحد بهداشت و ایمنی هم هیچ‌کاره است».
به گفته این منابع مدیران شرکت فقط شیر رایگان را در دسترس کارگران گذاشته‌اند. بر اساس قوانین مربوط به حفاظت ایمنی و بهداشت کارگاه‌ها، تامین شیر در کارگاه‌هایی که کارگران در معرض بیماری‌های ریوی هستند وظیفه غیرالزام‌آور کارفرما است. کارفرمایان اما حاضر نیستند کارگران در معرض خطر را مشمول مشاغل پرخطر بدانند.
منابع زمانه می‌گویند شرایط کار در کارخانه طنین پیک سبلان بسیاری از کارگران را پس از مدت کوتاهی فراری می‌دهد.
نهار ۱۵۰ هزار تومانی
خانواده سراج مهدی‌زاده به عنوان مالکان شرکتی که در سال ۱۳۹۷ عنوان «واحد موفق صادراتی» را بر آن نهادند علاوه بر تحمیل اضافه‌کاری و کار پرفشار بر کارگران در برابر دستمزد کم، تأمین نهار و شام را هم بر عهده کارگران گذاشته‌اند. به گفته یک منبع کارگران هر روز غذا را از خانه می‌آورند. او می‌گوید کارگران می‌توانند در کارخانه هم غذا سفارش بدهند که قیمت آن ۱۱۰ هزار تومان است.
مدیران شرکت طنین پیک سبلان همچنین حق مرخصی کارگران را هم نقض کرده‌اند و از رفتن آنها به مرخصی جلوگیری می‌کنند. اطلاعات رسیده به زمانه بیانگر این است که کارگران «در شرایط اضطراری باید یک هفته قبل درخواست مرخصی کنند و اگر درخواست آنها به تایید دفتر تولید رسید با هزار مکافات حق قانونی‌شان را به آنها می‌دهند». به گفته منابع زمانه، به ازای هر یک روز مرخصی یک ساعت از اضافه کاری کارگران کسر می‌شود.
کارگران همچنین به اجبار باید در روزهای تعطیل هم کار کنند. غیبت آنها در روزهای تعطیل ممکن است به اخراج از کار بیانجامد. صاحبان کارخانه طنین پیک سبلان اما برای کار در روز تعطیل همان دستمزد کار در روز عادی را پرداخت می‌کنند.
Ad placeholder
بازرسان وزارت کار آمدند اما به بخش اداری رفتند
وضعیت کارگران کارخانه‌ای که مالک آن بارها از سوی مقام‌های دولتی تقدیر شده است، به روایت خود آنها «برده‌داری نوین» است و هیچ امکانی برای اعتراض به این وضعیت ندارند.
کارگران معتقدند صاحبان شرکت رابطه خوبی با مسئولان دولتی دارند و به همین دلیل «ایرادی از او نمی‌گیرند». اسناد منتشر شده در سایت این شرکت هم نشان می‌دهد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حداقل دو مرتبه از مدیران آن به دلیل روابط کاری خوب و خدمات مطلوب تقدیر کرده است. علاوه بر این مدیران شرکت با چند نهاد حکومتی تفاهمنامه همکاری امضاء کرده‌اند.
به گفته کارگران بازرسان وزارت کار چند مرتبه به کارخانه آمدند اما به جای خط تولید به بخش اداری رفتند.
یکی از منابع زمانه می‌گوید اگر بازرسی‌های دقیقی انجام شده بود حالا کارگران این همه مشکل نداشتند. به گفته او مدیرعامل کارخانه روابط خوبی با مسئولان دولتی دارد.
۵۵۰ کارگر شاغل در کارخانه طنین پیک سبلان تشکل صنفی ندارند و حتی شورای اسلامی کار هم که وابسته به حکومت است امکان فعالیت پیدا نکرده است. آنها می‌گویند اگر اعتراض کنند اخراج می‌شوند و اگر نه، باید به برده‌داری نوین تن بدهند.
شرکت طنین پیک سبلان متعلق به خانواده سراج مهدی‌زاده است و نزدیک به ۱۴ سال عمر دارد. صفا مهدی‌زاده در مقام مدیرعامل این شرکت متولد ۱۳۶۱ است و ادعا می‌کند با سرمایه شخصی و بدون تسهیلات دولتی موفق‌ترین شرکت را بنیان نهاده‌اند. خبرگزاری فارس دی ۱۳۹۹ او را «جوانی که در اوج تحریم‌ها دومین کارخانه بزرگ تولید توپ را راه‌اندازی کرد»، نامید. او در یک گفت‌وگو می‌گوید پدرش دبیر حرفه و فن بود که فروشگاه ورزشی هم داشت.
صفا مهدی‌زاده که دو بار به عنوان کارآفرین برتر معرفی شد، ادعا می‌کند طی سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸، یعنی هنگامی که ۲۴ ساله بود از ۱۷ کارخانه تولید توپ در اندونزی، چین، کره، تایلند، تایوان و مالزی بازدید کرد و از طریق پدرش با یک خانواده تایوانی ارتباط گرفت و با پرداخت ۲۰ درصد قیمت، تجهیزات مورد نیاز را خریداری و به ایران وارد کرد.
او به واسطه تولید توپ ورزشی روابط گسترده‌ای با مدیران ارشد ورزش دارد و همزمان با نهادها و دانشگاه‌های مختلف تفاهمنامه امضاء کرده است. همچنین سال ۱۴۰۲ رسانه‌ها از قرارداد همکاری طنین پیک سبلان با بانک توسعه تعاون خبر دادند اما جزئیات این همکاری را فاش نکردند.
